Tədqiqatlar zəhərli maddələrin səviyyəsinin yüksək qaldığını göstərir
Bölmə: Araşdırma ›
,
Tarix: 13:25 23.02.2024
Alimlər çirkləndiriciləri məhdudlaşdırmaq üçün onilliklər əvvəl tətbiq edilən nəzarət tədbirlərinə baxmayaraq, orkinosda yüksək civə səviyyəsinin davam etdiyini söyləyirlər.
Zəhərli xüsusiyyətlərə malik olan civə mədənçilik və kömür yandırma nəticəsində sərbəst buraxılır və okeana yayılaraq balıqlarda toplanır. Atmosferdəki civənin səviyyəsi xeyli aşağı düşsə də, 1971-ci ildən bu yana tuna balıqlarında sabit qaldığı bildirilir.
Mütəxəssislər qədim zamanlardan bəri civənin okeanın dərinliklərində gizləndiyini və tuna balıqlarının üzdüyü sulara qarışdığını bildirirlər. Dəniz ekosistemlərinə daxil olan civə bu maddənin ən təhlükəli forması olan metil civəyə çevrilir. Çirklənmiş dəniz balıqlarını istehlak etdikdə də orkinosda toplanır.
Tuna dünyada insanların ən çox istehlak etdiyi balıqlardan biridir və yeyildikdə bu element insanlara keçir. Merkuri xüsusilə doğmamış körpələr və gənc uşaqlar üçün təhlükəlidir. Yetkinlərdə də ürək-damar xəstəliklərinə səbəb ola bilər. Civə ilə bağlı narahatlıqlar bütün dünyada bu kimyəvi maddəni atmosferə buraxan fəaliyyətləri azaltmaq üçün addımların atılmasına səbəb olub. Civə emissiyalarına səbəb olan əsas fəaliyyətlər aşağıdakı kimi sadalanır:
kömür və qızıl hasilatı;
kömür yanması;
sənaye fəaliyyəti;
tullantıların emalı;
Hətta diş plomblarının tərkibində amalgam olan meyitlərin kremasiyası havadakı ümumi miqdarın artmasına səbəb olur.
Məhdudiyyətlər 1990-cı ildən bəri atmosfer səviyyəsinin təxminən 90 faiz azalması ilə nəticələnib. Bu hərəkətlərin ton balığının civə səviyyəsinə təsir edib-etmədiyini öyrənmək üçün tədqiqatçılar Sakit Okean, Atlantik və Hind okeanlarında tutulan müxtəlif növlərdən 3000-ə yaxın ton balığı əzələ nümunəsindən alınan məlumatları araşdırdılar ki, bu da qlobal tuna balıqlarının 94 faizini təşkil edir.
Yeni tədqiqat bəzi tuna növlərində civə səviyyəsinin azaldığını göstərən digər tədqiqatlarla ziddiyyət təşkil edir. Elm adamları 1990-cı illərin sonunda Sakit Okeanın Şimal-Qərbində artım istisna olmaqla, 1971-2022-ci illər arasında tuna balıqlarında civə səviyyəsinin sabit qaldığını aşkar ediblər.
Bunun Asiyada artan kömür istehlakı ilə əlaqədar artan civə emissiyaları ilə əlaqəli olduğu düşünülür. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, okeanın dərinliklərində böyük miqdarda qədim civə var və sabit səviyyələr, ehtimal ki, onilliklər və ya əsrlər əvvəl emissiyaların nəticəsidir. Fransanın Davamlı İnkişaf üzrə Milli Tədqiqat İnstitutundan Anne Lorrain "Civə emissiyalarında böyük azalma olsa belə, nəticələr tuna balıqlarının civə səviyyələrində dəyişiklik görmək üçün səbir tələb olunduğunu göstərir, -dedi.
“Ümumiyyətlə, bu vəziyyət karbon qazı (CO2) emissiyalarına bənzəyir: emissiyaları böyük ölçüdə dayandırsaq, atmosferdəki CO2 yavaş-yavaş sabitləşəcək və nəticədə azalmağa başlayacaq".
Araşdırma Environmental Science & Technology Letters jurnalında dərc olunub.
Mənbə: BBC News
Tərcümə etdi: Aytac Kərimova
