Sosial media və beynəlxalq münasibətlər

Bölmə: MEDİA › ,
Tarix: 22:36 26.02.2025

Sosial media beynəlxalq münasibətlərdə mühüm rol oynayır və dövlətlər, təşkilatlar, liderlər, media qurumları və vətəndaşlar arasında informasiya axınını sürətləndirir. Onun təsiri bir neçə əsas aspektdə özünü göstərir:

 

1. İctimai Rəyin Formalaşdırılması
Sosial media vasitəsilə hökumətlər, beynəlxalq təşkilatlar və qeyri-hökumət qurumları ictimai rəyə təsir edə bilirlər. Xüsusilə siyasi böhranlar, münaqişələr və beynəlxalq məsələlərdə sosial media insanlar arasında məlumat paylaşımını sürətləndirir və fərqli baxış bucaqlarını formalaşdırır.

 

2. Dövlətlərin Rəsmi Kommunikasiyası və Diplomatiya
“Dijital diplomatiya” anlayışı getdikcə daha geniş yayılır. Dövlət liderləri, diplomatlar və beynəlxalq təşkilatlar sosial media platformalarından istifadə edərək rəsmi açıqlamalar verir, digər dövlətlərlə münasibətləri idarə edir və diplomatik mesajlarını dünya ictimaiyyətinə çatdırırlar.

 

3. Dezinformasiya və Kibermüharibə
Sosial media bəzən yanlış məlumatların (dezinformasiyanın) və təbliğatın yayılması üçün istifadə oluna bilər. Fərqli dövlətlər sosial mediada saxta xəbərlər yayaraq ictimai rəyə təsir göstərməyə və rəqib dövlətlərin siyasi sabitliyini pozmağa çalışırlar.

4. Siyasi Hərəkatlar və İnqilablar
Son illərdə sosial medianın siyasi inqilablar və etiraz aksiyalarında mühüm rol oynadığı müşahidə olunub. “Ərəb baharı”, “Sarı jiletlilər” və digər beynəlxalq hərəkatlar məhz sosial medianın təşkilatlandırıcı gücü sayəsində geniş vüsət alıb.

 

5. Terrorizmlə Mübarizə və Təhlükəsizlik
Sosial media terror qruplaşmaları tərəfindən təbliğat və yeni üzvlərin cəlb edilməsi üçün istifadə olunduğu kimi, dövlətlər tərəfindən də terrorizmlə mübarizə vasitəsi kimi istifadə olunur. Xüsusilə Facebook, Twitter və YouTube kimi platformalar terror məzmunlarını silmək üçün beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq edir.

 

6. İqtisadi və Ticarət Münasibətləri
Şirkətlər və dövlətlər sosial media üzərindən ticarət əlaqələrini gücləndirir, beynəlxalq bazarlara çıxış imkanlarını genişləndirirlər. Eyni zamanda, sosial media beynəlxalq brendlərin və startapların qlobal səviyyədə tanınmasına kömək edir.

Beləliklə, sosial media beynəlxalq münasibətlərin formalaşmasına güclü təsir göstərən vasitələrdən birinə çevrilib. Onun həm müsbət, həm də mənfi təsirləri var və dövlətlər bu təsirləri idarə etmək üçün yeni strategiyalar hazırlayırlar. Texnologiyanın inkişafı ilə sosial medianın beynəlxalq siyasətdəki rolu daha da artacaq.

Sosial medianın beynəlxalq münasibətlərə həm müsbət, həm də mənfi təsirləri var. Onun təsiri dövlətlərarası əlaqələrə, diplomatiyaya, ictimai rəyə və təhlükəsizlik məsələlərinə güclü şəkildə təsir edə bilir.

 

Müsbət Cəhətləri
​1.​Sürətli və Effektiv Kommunikasiya
​•​Dövlətlər, diplomatlar və beynəlxalq təşkilatlar sosial media vasitəsilə bir-biri ilə sürətli əlaqə qurur.
​•​Böhran anlarında məlumatın operativ yayılması və ictimaiyyətin məlumatlandırılması asanlaşır.

 

​2.​Dijital Diplomatiya və Qlobal Əməkdaşlıq
​•​Dövlətlər sosial media vasitəsilə beynəlxalq münasibətlərini inkişaf etdirir və diplomatik əlaqələrini gücləndirir.
​•​Sosial media vasitəsilə beynəlxalq təşkilatlar və hökumətlər arasında əməkdaşlıq daha çevik hala gəlir.

​3.​İctimai Rəyin Formalaşdırılması
​•​Sosial media insanların beynəlxalq hadisələrlə bağlı məlumatlı olmasını artırır.
​•​İnsanlar dünya miqyasında baş verən siyasi və iqtisadi hadisələri müzakirə edə bilir.

​4.​İnsan Haqları və Demokratiyanın İnkişafına Dəstək
​•​Avtoritar rejimlərdə sosial media insanların səsini dünyaya çatdırmaq üçün mühüm vasitədir.
​•​Siyasi fəallar və vətəndaş cəmiyyəti qrupları sosial media üzərindən maarifləndirici kampaniyalar aparır.

​5.​Beynəlxalq Biznes və İqtisadi İnkişaf
​•​Şirkətlər sosial media üzərindən beynəlxalq bazarlara daha asan daxil ola bilir.
​•​Dövlətlər sosial media vasitəsilə turizmi və investisiyaları təşviq edirlər.

Mənfi Cəhətləri
​1.​Dezinformasiya və Feyk Xəbərlər
​•​Sosial media üzərindən yayılan yalan məlumatlar dövlətlərarası münasibətlərə mənfi təsir edə bilər.
​•​Dezinformasiya kampaniyaları ictimai rəyə və siyasi proseslərə təsir etmək üçün istifadə olunur.

​2.​Təhlükəsizlik Təhdidləri və Kibermüharibə
​•​Kiberhücumlar və sosial mediada yayılan casusluq fəaliyyətləri dövlətlər üçün ciddi təhlükə yaradır.
​•​Terrorçu qruplar sosial mediadan təbliğat və yeni üzvlər toplamaq üçün istifadə edə bilir.

​3.​Siyasi Manipulyasiya və Xarici Müdaxilə
​•​Xarici güclər sosial media vasitəsilə seçkilərə və daxili siyasi proseslərə təsir edə bilər.
​•​“Botlar” və “troll fabrikləri” vasitəsilə ictimai fikir yönləndirilə bilər.

​4.​İctimai Qütbləşmə və Gərginliklərin Artması
​•​Sosial mediada yayılan nifrət nitqi və radikal ideologiyalar cəmiyyətlər arasında parçalanmaya səbəb ola bilər.
​•​Dövlətlərarası gərginliklər sosial media üzərindən daha da qızışdırıla bilər.

​5.​Mədəni və Etik Problemlər
​•​Fərqli mədəniyyətlərin, dəyərlərin və siyasi sistemlərin qarşıdurması sosial mediada mübahisələrə səbəb ola bilər.
​•​Müxtəlif ölkələrin senzura və ifadə azadlığı ilə bağlı fərqli yanaşmaları beynəlxalq problemlərə gətirib çıxara bilər.
Burdan belə bir nəticə çıxarırıq ki , sosial media beynəlxalq münasibətlərin inkişafına müsbət təsir etdiyi kimi, dövlətlər və cəmiyyətlər üçün yeni problemlər də yaradır. Onun yaratdığı imkanlardan faydalanmaq və eyni zamanda təhlükələrini idarə etmək üçün dövlətlər effektiv siyasətlər və tənzimləmə mexanizmləri tətbiq etməlidirlər.

Dezinformasiyalar ölkələr arasında siyasi, iqtisadi və sosial tarazlığı pozaraq beynəlxalq münasibətlərin gərginləşməsinə səbəb ola bilər. Bu cür yanlış məlumatların yayılması dövlətlərarası etimadı sarsıdır, diplomatik münasibətləri zəiflədir və bəzən münaqişələrə gətirib çıxarır. Dezinformasiyanın tarazlığı necə pozduğunu aşağıdakı əsas aspektlərdə görmək mümkündür:

1. Dövlətlərarası Gərginliyin Artması
​•​Saxta ittihamlar və təxribatlar – Bir dövlətin digərinə qarşı əsassız iddialar irəli sürməsi beynəlxalq böhran yarada bilər.
​•​Diplomatik əlaqələrin pozulması – Yanlış məlumatlar dövlətlər arasında güvəni azaldaraq səfirliklərin bağlanmasına və ya beynəlxalq müqavilələrin ləğvinə səbəb ola bilər.
​•​Münaqişələrin alovlanması – Dezinformasiyalar xüsusilə müharibə vəziyyətində olan ölkələr arasında düşmənçiliyi artırır və zorakılığı qızışdırır.

2. Seçkilərə və Daxili Siyasətə Xarici Müdaxilə
​•​Kütləvi manipulyasiya – Xarici qüvvələr sosial media və internet platformaları vasitəsilə seçkiqabağı dezinformasiyalar yayaraq ictimai rəyi yönləndirə bilir.
​•​Siyasi qütbləşmə – Cəmiyyətdə fərqli siyasi baxışlar arasındakı uçurum dərinləşir və daxili sabitlik pozulur.
​•​Hakimiyyətə təsir – Xarici müdaxilə nəticəsində ölkə daxilində hökumətə qarşı etirazlar güclənə və siyasi sistem zəifləyə bilər.

3. İqtisadi Tarazlığın Pozulması
​•​Bazar etibarının itirilməsi – Yalan məlumatlar iqtisadiyyata mənfi təsir göstərərək investorların inamını azaldır və valyuta dəyərsizləşməsinə səbəb ola bilər.
​•​Ticarət müharibələri – Rəqib ölkələr bir-biri haqqında yanlış iqtisadi məlumatlar yayaraq süni iqtisadi böhranlar yarada bilər.
​•​Sanksiyalar və embarqolar – Dezinformasiyalar bəzən beynəlxalq təşkilatların və dövlətlərin sanksiyalar tətbiq etməsinə gətirib çıxarır.

4. Sosial və Mədəni Gərginliklərin Yaranması
​•​Milli və dini qarşıdurmaların alovlanması – Yanlış məlumatlar irqçi, dini və etnik nifrəti artıraraq ölkələr arasında mədəni qarşıdurmalara səbəb ola bilər.
​•​Qaçqın böhranları və humanitar fəlakətlər – Mühacirlər və qaçqınlarla bağlı saxta xəbərlər cəmiyyətlərdə onların əleyhinə kəskin münasibət yarada bilər.
​•​Sosial sabitliyin pozulması – İnsanlar arasında panika və qorxu yaradan dezinformasiyalar cəmiyyətin psixoloji vəziyyətinə ciddi təsir edir.

5. Beynəlxalq İttifaqların və Təşkilatların Zəifləməsi
​•​Tərəfdaşlıqlara və alyanslara təsir – NATO, BMT, Aİ kimi təşkilatlar içindəki üzv dövlətlər arasında dezinformasiyalar inamsızlıq yarada bilər.
​•​Terrorçuluq və ekstremizmin yayılması – Dezinformasiyalar vasitəsilə bəzi qruplar ekstremist ideologiyaları təbliğ edərək dövlətlərin təhlükəsizliyini zəiflədə bilər.
​•​Qlobal informasiya müharibəsi – Rəqib dövlətlər dezinformasiyalar vasitəsilə informasiya üstünlüyü əldə etməyə çalışırlar, bu da beynəlxalq münasibətləri daha da mürəkkəbləşdirir.

Aysun Hüseyinova