“Qravitasiyanın Atası” – İsaak Nyuton

Bölmə: Maraqlı › ,
Tarix: 20:41 03.01.2024

İsaak Nyuton 1642-ci ildə Milad günü İngiltərənin Vulstorp şəhərində kasıb fermer ailəsində anadan olub. Nyutonun doğulduğu vaxt İngiltərə Julian təqvimindən istifadə edirdi, lakin İngiltərə 1752-ci ildə Qriqorian təqvimini qəbul etdikdən sonra onun doğum günü 1643-cü il yanvarın 4-ü olub.

 

İsaak Nyuton dünyaya atası vəfat etdikdən cəmi bir neçə ay sonra gəlib. Ceyms Qleyk "İsaak Nyuton"da yazıb:

 

"Uşaq heç vaxt tanımadığı atasının yerində fermanı idarə edərək yaşayacaqdı".

 

Ancaq əkinçilik həyatının onun üçün olmadığı aydınlaşdıqda Nyuton İngiltərənin Kembricdəki Trinity Kollecində oxumağa başladı.

 

"O, nə olmaq istədiyini və ya nə etmək istədiyini bilmirdi, amma bu, qoyun otarmaq və ya şum və peyin arabasının arxasınca getmək deyildi",- deyə Gleick yazırdı. Orada olarkən riyaziyyat, optika, fizika və astronomiya ilə maraqlanırdı.
Məzun olduqdan sonra o, kollecdə dərs deməyə başladı və orada ikinci Lucasian sədri təyin edildi. Bu gün kafedra Charles Babbage və Stephen Hawking kimi dünyanın ən məşhur akademik kafedrası hesab olunur. 1689-cu ildə Nyuton universitetin parlament üzvü seçildi. 1703-cü ildə o, bu gün də mövcud olan elm adamları birliyi olan Kral Cəmiyyətinin prezidenti seçildi. 1705-ci ildə Kraliça Anna tərəfindən cəngavər elan edildi. Heç vaxt evlənmədi. Nyutonun ən məşhur işi, ümumiyyətlə Principia adlanan "Philosophiae Naturalis Principia Mathematica" ("Təbiət Fəlsəfəsinin Riyazi Prinsipləri") nəşri olub. Burada o, kainat üçün üç hərəkət qanununu təyin etdi.

 

Nyutonun birinci qanunu, xarici qüvvə onlara təsir etmədikdə, cisimlərin eyni sürətlə necə hərəkət etdiyini təsvir edir. (Qüvvə hərəkətə səbəb olan və ya onu dəyişdirən bir şeydir.) Beləliklə, stolun üzərində oturan cisim ona güc – əlin itələməsi və ya cazibə qüvvəsi – təsir edənə qədər stolun üzərində qalır. Eynilə, bir cisim sürtünmə kimi başqa bir qüvvə ilə qarşılıqlı əlaqədə olmadıqda eyni sürətlə hərəkət edir.
Onun ikinci hərəkət qanunu qüvvələrin qarşılıqlı təsirinin hesablanmasını təmin etdi. Qanunda deyilir ki, qüvvə zamanın dəyişməsinə görə impulsun dəyişməsinə (kütlənin sürətə vurulmasına) bərabərdir. Odur ki, cismə daha çox qüvvə tətbiq olunduqda onun sürətlənməsi də artır, lakin cismin kütləsi artdıqda və qüvvə sabit qaldıqda sürəti azalır.

Nyutonun üçüncü qanunu təbiətdəki hər bir hərəkət üçün bərabər və əks reaksiyanın olduğunu bildirir. Əgər bir cisim saniyəyə qüvvə tətbiq edirsə, ikinci cisim də birinciyə əks istiqamətdə eyni gücdə qüvvə tətbiq edir.
Bütün bunlardan sonra Nyuton ümumdünya cazibə qanununu hesabladı. O, müəyyən etdi ki, iki cisim bir-birindən uzaqlaşdıqca, onlar arasındakı cazibə qüvvəsi məsafənin kvadratının tərsi ilə azalır. Beləliklə, cisimlər bir-birindən iki dəfə uzaqdırsa, cazibə qüvvəsi yalnız dörddə biri qədər güclüdür; əgər onlar bir-birindən üç dəfə uzaqdırlarsa, bu, əvvəlki gücünün yalnız doqquzuncu hissəsidir.

 

Bu qanunlar alimlərə Günəş sistemindəki planetlərin və Ayın Yer ətrafında hərəkətləri haqqında daha çox başa düşməyə kömək etdi.

Tərcümə Edən:Əli Məmmədli
Mənbə:Space.com