“ Təhsil sahəsində qrantların bölgüsü , effektivliyi ilə bağlı bəzi problemlər var”-ŞƏRH

Bölmə: Sosial › ,
Tarix: 19:08 05.04.2025

 

“Təhsilin keyfiyyətinin artırılması üçün verilən qrantlar dünya təcrübəsində geniş istifadə olunan bir maliyyələşdirmə modelidir. Bu qrantlar təhsil müəssisələrinin inkişafı, müəllimlərin peşəkar hazırlığının gücləndirilməsi, rəqəmsal tədris resurslarının tətbiqi və innovativ metodların yaradılması üçün mühüm rol oynayır. Azərbaycanda da müxtəlif qrant mexanizmləri mövcuddur və Elm və Təhsil Nazirliyi bu sahədə müəyyən təşəbbüslər həyata keçirir. Lakin bu qrantların nə dərəcədə effektiv olduğu, onların real təsirinin ölçülüb-ölçülmədiyi, eləcə də təhsil sisteminə verdiyi faydanın kifayət qədər olub-olmaması sual altındadır”

 

Bu fikirləri "informator.az"a açıqlamasında təhsil məsələləri üzrə, ekspert Kamran Əsədov  bildirib. 

 

 

O qeyd edib ki, təhsil sahəsində qrantların əsas məqsədi təhsilin keyfiyyətini artırmaqdır:

 

“İnkişaf edən ölkələrdə bu qrantlar əsasən məktəblərin maddi-texniki bazasının yenilənməsi, müəllimlərin təkmilləşdirilməsi, yeni pedaqoji metodların tətbiqi və innovativ layihələrin həyata keçirilməsi üçün verilir. Məsələn, Finlandiyada təhsil qrantlarını dövlət idarə edir. Məktəblərin ehtiyaclarına uyğun olaraq bölüşdürülür. Burada məktəblər öz inkişaf layihələrini təqdim edərək vəsait əldə edə bilirlər. ABŞ və Böyük Britaniyada təhsil sahəsində qrantlar həm dövlət, həm də özəl fondlar təmin edir. Əsas diqqət STEM (elm, texnologiya, mühəndislik, riyaziyyat) təhsili, inklüziv təhsil və innovativ pedaqogika sahələrinə yönəldilir.Azərbaycanda təhsil sahəsində verilən qrantlar əsasən “Təhsildə İnkişaf və İnnovasiyalar üzrə Qrant Müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirilir. Bu qrantlar əsasən təhsil müəssisələrinə və fərdi müəllimlərə təqdim edilir. Məqsəd isə yeni metodik yanaşmaların tətbiqini təşviq etməkdir.
Lakin bu qrantların təsiri ilə bağlı sistemli monitorinq aparılmır. Onların təhsil keyfiyyətinə real təsiri geniş şəkildə araşdırılmır. Rəsmi məlumatlara görə, 2017-ci ildən bəri 500-dən çox layihə bu qrantlar çərçivəsində maliyyələşdirilib. Lakin həmin layihələrin neçə faizi real nəticə verib, nə qədər müəllim və şagird üçün faydalı olub. Bu barədə ictimaiyyətə təqdim edilən hesabatlar məhduddur.

Dünyada təhsil qrantları üç əsas kateqoriyaya bölünür: dövlət qrantları, özəl sektor qrantları və beynəlxalq donor təşkilatlarının qrantları.

Dövlət qrantları: təhsil siyasətinin bir hissəsi kimi verilir və əsasən məktəblərin və universitetlərin inkişafına yönəldilir.

Özəl sektor qrantları: əsasən korporativ sosial məsuliyyət proqramları çərçivəsində təqdim edilir. Müəyyən sahələrə fokuslanır.

Beynəlxalq təşkilatların verdiyi qrantlar isə əsasən inkişaf etməkdə olan ölkələrdə təhsil səviyyəsinin artırılması və sosial bərabərsizliyin azaldılmasına yönəldilir”.

 

Kamran Əsədov bu sahədə olan problemlərə də söz açıb:

 

“Azərbaycanda təhsil sahəsində qrantların bölgüsü və effektivliyi ilə bağlı bəzi problemlər var:

1. Qrantların verilməsi prosesi çox zaman şəffaf olmur. Bəzi layihələr real effektivliyi olmayan təşəbbüslərə ayrılır. Bu isə dövlət vəsaitlərinin səmərəsiz istifadəsinə gətirib çıxarır.

 

2. Qrant alan layihələrin uzunmüddətli davamlılığı təmin edilmir. Bir çox hallarda layihələr maliyyələşdirildikdən sonra onların monitorinqi aparılmır. Əldə edilən nəticələrin təhsil sisteminə necə təsir etdiyi barədə geniş hesabatlar hazırlanıb ictimaiyyətə açıqlanmır. Bu isə qrantların sadəcə kağız üzərində formal layihələrə çevrilməsinə səbəb olur.

Qrant sisteminin effektiv işləməsi üçün bir neçə mühüm amillər var:

1. Qrantların verilməsi prosesi tam şəffaf olmalı, seçilən layihələrin keyfiyyəti və onların real təsiri barədə ictimaiyyətə hesabatlar təqdim edilməlidir.

 

2. Qrantların yalnız birillik və ya qısamüddətli layihələr üçün ayrılması təhsil sisteminə uzunmüddətli təsir göstərmir. Davamlı və nəticəyə yönəlik layihələr üçün qrantların verilməsi daha çox təşviq edilməlidir.

 

3. Qrantlar yalnız məktəb və universitetlərə deyil, həm də təhsil siyasətini təkmilləşdirmək üçün elmi araşdırmalara yönəldilməlidir.

Qrantların təhsilin keyfiyyətinə real təsir göstərməsi üçün onların bölgüsü və nəticələrinin qiymətləndirilməsi prosesi gücləndirilməlidir. Mövcud sistemdə qrant alan layihələrin uzunmüddətli davamlılığı və onların ölkənin təhsil sisteminə təsiri zəif izlənilir. Bu, qrantların effektliyinin azalmasına və dövlət vəsaitlərinin səmərəsiz istifadəsinə səbəb olur. Əgər qrantlar yalnız müəyyən qurumların və ya şəxslərin layihələrinə formal şəkildə ayrılırsa, bu layihələr uzunmüddətli nəticə vermirsə, bu, qrant mexanizminin əsas məqsədinə çatmadığını göstərir.

Daha yaxşı nəticələr əldə etmək üçün qrantların bölgüsü üçün konkret meyarlar müəyyən edilməli və onların icrası üzərində mütəmadi nəzarət həyata keçirilməlidir. Təhsil Nazirliyi bu sahədə daha açıq və hesabatlı fəaliyyət göstərməli, qrantların hansı sahələrə, hansı məqsədlər üçün və nə dərəcədə səmərəli istifadə edildiyini ictimaiyyətə təqdim etməlidir. Əks halda, bu qrantlar sadəcə təhsil sektorunda mövcud olan maliyyə dövriyyəsinin bir hissəsi kimi qalacaq və real təsirini göstərə bilməyəcək”. ‎

 

Zaur Abdullayev