Gənclərdə özünə inamsızlığın əsas səbəbləri -Psixoloq açıqlayır

Bölmə: Sosial › ,
Tarix: 13:38 06.04.2025

Şəxsdə özünə inamın olmaması, onun öz qabiliyyətlərinə, dəyərlərinə və nailiyyətlərinə qarşı inamsız olması deməkdir. Özünə inamın olmaması sosial əlaqələrdə çətinliklərə, qərar verməkdə çətinlik çəkməyə, həmçinin depressiya kimi psixi sağlamlıq problemlərinin yaranmasına səbəb ola bilər. Mövzu ilə bağlı “Kainatın Enerjisi Təlim Mərkəzi”nin rəhbəri, psixoloq, numeroloq, “Reiki Master” Mətanət Şirinova “İnformator.az”a açıqlama verib.

– Sizcə, gənclər arasında özünə inam problemi nə dərəcədə yayılıb?
Çox gözəl sualdır. Gənclər arasında özünə inam problemi bu gün geniş yayılan bir hal alıb. Bunun bir neçə əsas səbəbi var:
1. Sosial medianın təsiri – Gənclər tez-tez özlərini digərləri ilə müqayisə edirlər. Instagram, TikTok kimi platformalarda başqalarının uğurlu və “mükəmməl” həyatlarını görmək onların özünü yetərsiz hiss etməsinə səbəb olur.
2. Ailə və məktəb təzyiqi – Bəzən valideynlər və müəllimlər gənclərdən yüksək gözləntilər içində olurlar. Uşağın fərdi istəkləri və maraqları nəzərə alınmadan qoyulan hədəflər özgüvən əvəzinə qorxu və narahatlıq yaradır.
3. Uşaq yaşlarında verilən mesajlar – “Sən bacarmazsan”, “O daha yaxşıdır” kimi ifadələr uşaqlıqdan etibarən insanın özgüvən təməlini zəiflədir.
4. Təhsil sisteminin rəqabətə əsaslanması – Qiymətlərin əsas meyar kimi götürülməsi və hər kəsin bir-biri ilə müqayisə olunması gəncləri öz dəyərlərini yalnız nəticə ilə ölçməyə öyrədir.
Bu problemi aradan qaldırmaq üçün psixoloji dəstək, özünü tanıma və dəyərvermə bacarıqlarının inkişafı, fərdi qabiliyyətlərin dəyərləndirilməsi kimi yanaşmalar çox faydalıdır.

– Bəs, sosial medianın gənclərin özünə inamına hansı müsbət və mənfi təsirləri var?
Çox aktual və dərin bir sualdır. Sosial medianın gənclərin özünə güvəninə həm müsbət, həm də mənfi təsirləri var. Gəlin hər iki tərəfi müqayisə edək:

Müsbət təsirlər:
1. İlham və motivasiya mənbəyi – Gənclər sosial mediada uğur qazanan insanları, şəxsi inkişafla bağlı məsləhətləri görə bilər və bu, onlarda “Mən də bacararam” hissini oyada bilər.
2. Özünüifadə imkanları – Sosial media gənclərə öz yaradıcılıqlarını (şeir, rəsm, video, musiqi və s.) paylaşmaq, maraqlarını göstərmək imkanı verir ki, bu da onların özünə güvənini artırır.
3. Dəstək qrupları və pozitiv mesajlar – Bəzi platformalarda bənzər hissləri yaşayan insanlarla tanış olub bir-birini dəstəkləmək mümkündür. Bu da “yalnız deyiləm” hissi yaradır.

Mənfi təsirlər:
1. Müqayisə mədəniyyəti – Sosial mediada yalnız həyatın yaxşı tərəfləri paylaşıldığı üçün gənclər öz həyatlarını başqaları ilə müqayisə edərək “Mən kifayət qədər yaxşı deyiləm” düşüncəsinə düşə bilərlər.
2. Bəyənilmə asılılığı – Paylaşımların neçə nəfər tərəfindən bəyənildiyi və şərh yazıldığı gənclərin özünə dəyərini müəyyənləşdirməyə başlayır ki, bu da onların özünə güvənini sosial təsdiqlə əlaqələndirir.
3. Kiber zorakılıq – Onlayn təhqirlər, tənqidlər və lağ etmələr gənclərin emosional vəziyyətinə və özünə olan inamına ciddi zərər verə bilər.

– Nə məsləhət görürsünüz, gənclər sosial medianın mənfi təsirlərindən necə qoruna bilərlər?
Gənclərin sosial medianın mənfi təsirlərindən qorunması üçün həm fərdi, həm də sosial səviyyədə müəyyən addımlar atıla bilər. Aşağıda bu mövzuda bir neçə tövsiyə edə bilərəm:
Rəqəmsal maarifləndirmə – Gənclərə sosial medianın necə işlədiyini, alqoritmlərin nəyə görə müəyyən paylaşımları göstərdiyini izah etmək vacibdir. Bu, onların gördükləri hər şeyi reallıq kimi qəbul etmələrinin qarşısını alar.
Özünü tanıma və dəyərvermə təlimləri – Gənc insan öz potensialını, güclü tərəflərini tanıdıqca, başqaları ilə müqayisə etməyə daha az meylli olar. Bu cür təlimlər özgüvəni daxili qaynaqlara bağlamağa kömək edir.
Müqayisədən uzaq durma bacarığı – “Hər kəsin həyatı fərqlidir” prinsipi aşılanmalıdır. Gördüklərinin sadəcə bir parça olduğunu, hər kəsin çətinlikləri ola biləcəyini xatırlamaq önəmlidir.
Sosial media istifadəsinə limit qoymaq – Gün ərzində müəyyən saatlarda istifadə, sosial media detoks günləri və bildirişlərin məhdudlaşdırılması kimi addımlar zehni sağlamlıq üçün faydalıdır.
Real münasibətləri gücləndirmək – Yaxın dostlarla və ailə üzvləri ilə daha çox vaxt keçirmək, real ünsiyyəti artırmaq gəncin emosional dayanıqlığını gücləndirir.
Pozitiv və maarifləndirici hesabları izləmək – Motivasion, psixoloji, yaradıcılıq yönümlü səhifələr gənclərin sosial mediada keçirdiyi vaxtı daha dəyərli edə bilər.
Kiber zorakılığa qarşı maarifləndirmə – Gənclərə zorakılıqla necə mübarizə aparmağı, bunu kimə deməli olduqlarını öyrətmək lazımdır. Bu, onların emosional təhlükəsizliyini təmin edər.
Daim gənclərimizə dəstək olmalıyıq.

– Özgüvəni artırmaq üçün gənclərə nə kimi tövsiyələr verərdiniz?
Gənclərin özünə güvənini artırmaq, onların həyatının bütün sahələrində – təhsil, karyera, şəxsi münasibətlərdə – daha uğurlu və sağlam fərdlər kimi yetişməsinə kömək edir. Aşağıda gənclərə uyğun sadə, anlaşılan və təsirli özgüvən artırıcı tövsiyələr verə bilərəm:

Özünü tanı və dəyərləndir - Gündəlik olaraq güclü tərəflərini yaz (məsələn: “Yaxşı dinləyirəm”, “Rəsm çəkməyi bacarıram”). “Mən nəyin yaxşısıyam?” sualına cavab axtar, başqalarının deyil, öz fikrinin əsas olduğunu unutma.

Müqayisəni dayandır - Hər insanın fərqli yolunun olduğunu unutma. Başqasının uğuru sənin uğursuzluğun demək deyil.

Kiçik hədəflər qoy və tamamla - Uğur hissi özgüvənin əsas qaynağıdır. Məsələn, “bu gün 15 dəqiqə kitab oxuyacağam” kimi sadə məqsədlər. Yerinə yetirdikcə “Mən bacarıram!” hissi formalaşır.

Bədən dili və danışıq tərzi - Dik durmaq, göz kontaktı qurmaq, aydın və aramla danışmaq. Bu davranışları tətbiq etdikcə insan özünü daha inamlı hiss edəcək.

Özünlə mehriban ol - Səhvlərə görə özünü sərt tənqid etmə.

Hamı səhv edə bilər – bu, öyrənməyin bir hissəsidir. Özünə qarşı dediyin sözlərdə sevgi və anlayış olsun.

Yeni şeylər öyrən və təcrübə et - Yaxşı olduğun bir sahəni inkişaf etdir (idman, musiqi, dil və s.). Yeni bacarıqlar qazandıqca özgüvən artır.

Sağlam ətraf seç - Səni motivasiya edən, dəyərləndirən dostlar və müəllimlərlə birlikdə ol. Səni kiçik görən, lağ edən insanlardan uzaq dur.

Uğurlarını qeyd et - Hər kiçik nailiyyəti qeyd etmək özgüvən üçün böyük təkan verir. Məsələn, “Bu gün öz fikrimi qorxmadan dedim, bu bir uğurdur!”

Tərlan Əmrahova