Psixoloji Məsafə və Qərarvermə: Uzaqlığın Düşüncəyə Təsiri

Bölmə: Sosial › ,
Tarix: 22:32 27.05.2025

İnsanlar eyni hadisəyə müxtəlif məsafələrdən baxdıqda onu fərqli şəkildə qiymətləndirə bilirlər. Psixoloji məsafə anlayışı göstərir ki, zaman, məkan və emosional uzaqlıq qərarvermə prosesini və düşüncə tərzini əhəmiyyətli dərəcədə dəyişə bilər.

 

Mövzu ilə bağlı "İnformator.az"a açıqlamasında psixoloq Almara Ağaqızı bildirib ki, insanlar hər zaman eyni hadisəyə eyni şəkildə yanaşmırlar:

 

"Hətta bəzən özümüz belə, bu gün verdiyimiz qərara sabah tamamilə fərqli baxışla yanaşırıq. Müşahidələrimə əsasən, bu dəyişkənliyin səbəblərindən biri də psixoloji məsafə adlanan anlayışla bağlıdır.

Əgər bir hadisə bizə fiziki və emosional baxımdan yaxın görünürsə, ona daha emosional və bəzən də impulsiv yanaşırıq. Ancaq məsafə artdıqca – məsələ zamanla, məkanca və ya emosional olaraq bizdən uzaqlaşdıqca – fikirlərimizdə daha çox soyuqqanlılıq, analiz və uzaqgörənlik ön plana çıxır.

Düşünürəm ki, psixoloji məsafə qərarlarımızın emosional və ya rasional xarakter daşıyıb-daşımamasına birbaşa təsir edir.

Gündəlik həyatımızda verdiyimiz qərarların bir çoxu məhz bu məsafədən təsirlənir. Məsələn, yaxın dostumun başına gələn bir hadisəyə dərhal reaksiya verir, onu qorumağa və problemi tez bir zamanda həll etməyə çalışıram. Lakin eyni vəziyyəti tanımadığım bir insana aid eşitsəm, daha soyuqqanlı və uzaq mövqedən yanaşıram. Bu hal mənə göstərir ki, emosional yaxınlıq bizi daha sürətli reaksiya verməyə, psixoloji uzaqlıq isə daha düşünülmüş davranmağa sövq edir.

Bu mənada psixoloji məsafə təkcə bir “uzaqlıq hissi” deyil, həm də qərarlarımızın formalaşmasında əhəmiyyətli rol oynayan bir prizmadır. Və bu prizma dəyişdikcə, hadisələrə baxışımız da fərqlənir".

 

Müsahibimizin sözlərinə görə, insanlar yaxın və uzaq gələcək üçün fərqli düşüncə strategiyalarından istifadə edirlər:

 

 

"Mənə elə gəlir ki, yaxın gələcəyə aid məsələlərdə insanlar daha çox detallara fokuslanırlar – konkret addımlar, praktik hədəflər, dərhal nəticə. Bu, tamamilə başadüşüləndir. Çünki sabah baş verməli olan bir iş üçün "böyük şəkil" deyil, “kiçik detallar” vacibdir.

Lakin məsələ bir qədər uzaq gələcəklə bağlı olduqda – məsələn, beş il sonra harada olmaq, necə yaşamaq istədiyimiz kimi suallar qarşıya çıxdıqda – planlarımız da daha ümumi xarakter daşıyır, dəyərlərə və uzunmüddətli məqsədlərə əsaslanır. Düşünürəm ki, insanlar uzunmüddətli planlarında özlərini daha idealist şəkildə görməyə meyllidirlər.

Qeyd etmək lazımdır ki, psixoloji məsafə insanın psixoloji vəziyyətindən də asılı ola bilər. Maraqlı məqam ondadır ki, məsafəni yalnız obyektiv amillər müəyyən etmir. Özümü emosional olaraq güclü hiss etdiyim vaxtlarda bir çox məsələ mənə "yaxın" gəlir və dərhal hərəkətə keçmək istəyirəm. Lakin əgər yorğun, həssas və ya stress altındayamsa – eyni məsələyə sanki uzaqdan baxıram və qərarlarım da tamamilə fərqli olur.

Bu da göstərir ki, psixoloji məsafə bəzən beynin özünüqoruma üçün seçdiyi avtomatik bir strategiyadır. Bu yanaşma həm maraqlı, həm də düşündürücüdür.

Qərar verərkən özümüzə “bu hadisəyə nə qədər yaxınıq?” sualını vermək faydalı ola bilər. Bəzən emosional məsafə yaratmaq – yəni hisslərdən bir qədər uzaqlaşıb vəziyyətə baxmaq – daha rasional, obyektiv və uzunmüddətli nəticələrə gətirib çıxarır.

Eyni zamanda unutmaq olmaz ki, emosional yaxınlıq da həyatımıza dəyər və istilik qatan bir hissdir. Əsas məsələ bu iki qütb arasında tarazlıq tapa bilməkdir".

 

Nigar Həsənzadə