Gənclər niyə kriminal dünyaya meyl edirlər?-Psixoloq AÇIQLAYIR

Bölmə: Sosial › ,
Tarix: 22:33 27.09.2024

Son vaxtlar yeniyetmə və gənclər arasında kriminal aləmə marağın artdığı müşahidə edilir. “Oğru aləmi”, “vorzakon”, “AUE” və digər belə ifadələr məktəb yaşlı uşaqlar arasında dillər əzbərinə çevrilib. Onlar üçün bu ifadələr sanki dərin məna kəsb edir və özlərini kriminal dünyanın nümayəndələri kimi aparmağa çalışırlar.

Bəs yeniyetmələrin zorakılığa,qətlə maraq göstərmələrinin səbəbi nələrdir?

Mövzu ilə bağlı "informator.az"a açıqlamasında psixoloq Ləman Mustafayeva bildirib ki, uşaqlar və yeniyetmələr həm ailədəki qeyri-funksional vəziyyətə görə, həm də uşağın ətrafında qeyri-funksional mühit olduqda cinayət törətməyə qərar verirlər:

"Disfunksiyalı mühit hər şeyi ifadə edə bilər: spirt və ya digər asılılıqları olan valideynlər; fiziki və ya psixoloji məişət zorakılığı; etibarlı münasibətlərin olmaması.
Məsələn, valideynlər uşağı dəstəkləmirlərsə və onun xidmətlərini qiymətləndirmirlərsə, o zaman belə bir adam başqa yerdə dəstək axtarmağa gedə bilər: məsələn, küçədə dava, oğurluq, xuliqanlıq və s. buyurun. Bunu təkcə psixologiya yox, həm də yeniyetmələrə qarşı bir çox inzibati və cinayət işlərinin materialları sübut edir: onlar çox vaxt qrup halında cinayət törədirlər. Məsələn, onlar “divardan divara” kütləvi döyüşlərdə iştirak edirlər.
Statistikaya görə, ən çox yeniyetmələr mülkiyyət əleyhinə cinayətlər törədirlər: oğurluq, soyğunçuluq, başqalarının əmlakını ələ keçirməyə cəhd və s. Onlar yetkinlik yaşına çatmayanlar tərəfindən törədilən bütün cinayətlərin demək olar ki, 80%-ni təşkil edir. Bu, yenə də valideynlərin uşağı maddi cəhətdən təmin edə bilmədiyi disfunksional ailələrlə bağlıdır. Nəticədə yeniyetmə mağazadan telefon və s. əşyalar oğurlayır.

Ikinci yerdə “hökumət əmrinə qarşı cinayətlər” yer alır. Bunlara, məsələn, hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşlarının həyatına qəsdlər daxildir. Alkoqol və ya narkotikin təsiri altında olan yeniyetmələr çox vaxt polis əməkdaşları ilə dava etməyə çalışırlar. Aztəminatlı ailələrin uşaqları dövlət məmurları ilə döyüşməyi “sərbəstlik” hesab edirlər".

Psixoloq yetkinlik yaşına çatmayanların cinayətkarlığının əsas səbəblərindən bəhs edib:

"- Şəxsi və ailə münaqişələri; - sosial-iqtisadi həyat səviyyəsinin aşağı düşməsi; - Səfeh və təhlükəli hərəkətlər etmək; - Başqalarına qarşı seksual hərəkətlərin edilməsi;- Psixi pozğunluqlar (şəxsiyyət pozğunluğu daxil olmaqla); - Xəsarətlər- Narkotik və alkoqol asılılığı;
Yetkinlik yaşına çatmayanların cinayətkarlığının müəyyənedici amilləri çox vaxt yeniyetmənin psixologiyasıdır.Sosial-iqtisadi səbəblərin rolu böyükdür. Həyat səviyyəsinin aşağı olması yeniyetmələrin həyatı üçün lazımi və kifayət qədər şəraitin olmamasına gətirib çıxarır ki, bu da nəticədə avaralığa, antisosial həyat tərzinə, deviant davranışlara gətirib çıxarır, həmçinin cinayətlərin törədilməsinə gətirib çıxarır. Beləliklə, yetkinlik yaşına çatmayanların cinayət törətməsinin səbəbləri müxtəlif təyinedici amillərə malik ola bilər, lakin onların ortaq cəhəti odur ki, əksər hallarda yeniyetmələr nəzarətdən kənarda olduqda cinayət törədirlər. Cinayətlər çox vaxt təkcə imkansız ailələrdən olan yeniyetmələr və ya kimsəsiz uşaqlar deyil, həm də imkanlı ailələri olan yetkinlik yaşına çatmayanlar tərəfindən törədilir.Firavan ailələrdən olan yeniyetmələr əylənmək, mübahisə etmək və cəzasızlıqdan cinayət törədirlər, tez-tez yeniyetmələr valideynlərinin diqqətini bu şəkildə cəlb edirlər; Beləliklə, sosial status həmişə əsas rol oynamır. İmkanlı ailələrdən olan yeniyetmələr də bəzən daha qəddar və cəmiyyət üçün təhlükəli olan cinayətlər törədirlər.
Qeyri-adekvat davranışın nəticələri ilk baxışdan göründüyü qədər təhlükəsiz deyil. Uyğun olmayan davranış şizofreniyadan tutmuş sosiopatiyaya qədər bir çox digər psixi pozğunluqların əlaməti ola bilər. Bu əlamətlər insan həyatının demək olar ki, bütün sahələrinə mənfi təsir edir.
Yeniyetmələrdə qeyri-adekvat davranış müşahidə və sosial normaları pozduqlarını hiss edirsinizsə, ixtisaslı psixoloq yanına gedərək kömək istəmək vacibdir. Qeyri-adekvat olan yeniyetmələr ailəsinə və cəmiyyətə çox böyük təhlükə yaradır. Bunun üçün zamanında müdaxilə etmək lazımdır".

Mehriban Nəsibova