Saxta diplom problemi həll edilməsə, təhsilin keyfiyyəti daha da aşağı düşəcək-AÇIQLAMA

Bölmə: Sosial › ,
Tarix: 18:05 23.02.2025

Azərbaycanda saxta diplom problemi uzun illərdir ki, mövcuddur və bu, təkcə təhsil sahəsinin deyil, həm də əmək bazarının və ictimai sektorun ciddi problemlərindən biridir.

Bu fikirləri “İnformator.az”a açıqlamasında təhsil üzrə ekspert Kamran Əsədov bildirib. Ekspertin sözlərinə görə, 1990-cı illərdən başlayaraq bəzi MDB ölkələrindən, eləcə də ölkə daxilində saxta yolla əldə edilən diplomlar geniş yayılıb:
“Bu hal müxtəlif peşə sahələrində çalışan insanların bilik və bacarıq səviyyəsinə təsir etdiyi üçün təhsilin keyfiyyətinin aşağı düşməsinə səbəb olub. Son illərdə saxta diplomların yayılmasının qarşısını almaq üçün Azərbaycan hökuməti müxtəlif islahatlar həyata keçirsə də, bu məsələnin tam həll olunduğunu demək çətindir”.

Ekspert bildirir ki, Dövlət İmtahan Mərkəzi və Elm və Təhsil Nazirliyi diplomların etibarlılığını yoxlamaq üçün müxtəlif platformalar yaradıb:
“Lakin, statistik göstəricilər bu sahədə hələ də problemlərin qaldığını göstərir. Məsələn, 2019-cu ildə Elm və Təhsil Nazirliyi 700-dən çox diplomun saxta olduğunu aşkar edib. Bu diplomlar əsasən pedaqoji və tibb sahələrində rast gəlinib”.

K.Əsədovun sözlərinə görə, Azərbaycan Respublikasının Cinayət Məcəlləsinə əsasən, saxta diplom düzəldib istifadə etmək qanun pozuntusudur:
“Məcəllənin 320-ci maddəsinə görə, saxta sənədlərin hazırlanması və satışı ilə məşğul olan şəxslər 2 ilə qədər azadlıqdan məhrum edilə bilər. Həmçinin, dövlət müəssisələrində saxta diplomla işə qəbul olunan şəxslər vəzifələrindən azad edilir və onların diplomları etibarsız hesab olunur. Bununla belə, bəzi hallarda bu cəzalar yetərli olmur, çünki saxta diplom sahibləri müəyyən müddətdən sonra yenidən sistemə daxil ola bilirlər”.

Ekspert diplomların etibarlılığını yoxlamaq ölkəmizdəki mövcud sistemlərdən də bəhs edib:
“Diplomların etibarlılığını qorumaq üçün Azərbaycanda bir neçə sistem mövcuddur. Bunlardan biri Dövlət İmtahan Mərkəzinin (DİM) elektron bazasıdır. Burada dövlət və bəzi özəl universitetlərə qəbul olan tələbələrin məlumatları saxlanılır. Bu bazadan istifadə edərək universitetlərə qəbul prosesinin qanuniliyini yoxlamaq mümkündür. Eyni zamanda, Elm və Təhsil Nazirliyi xaricdə alınmış diplomların tanınması (nostrifikasiya) prosesini həyata keçirir. Bu prosesin məqsədi xaricdə verilən diplomların Azərbaycan təhsil sisteminə uyğun olub-olmadığını müəyyənləşdirməkdir”.

K.Əsədov həmçinin dünya təcrübəsində saxta diplomların qarşısını almaq üçün istifadə olunan metodlardan da söz açıb:
“Dünyada bu halın qarşısını almaq üçün müxtəlif metodlardan istifadə olunur. Məsələn, ABŞ-da bütün universitet diplomları xüsusi məlumat bazalarında qeydiyyata alınır və işəgötürənlər bu bazalar vasitəsilə namizədlərin diplomlarını yoxlaya bilirlər. Avropanın bir çox ölkələrində diplomların verilməsində blockchain texnologiyasından istifadə edilir ki, bu da saxtakarlığın qarşısını alır. Estoniyada təhsil sənədləri tamamilə elektronlaşdırılmış və dövlət portalı vasitəsilə işəgötürənlər tərəfindən asanlıqla yoxlana bilər”.

Ekspert saxta diplom məsələsinin Türkiyədə geniş vüsət almasına da əlavə edib:
“Türkiyədə də bu problem zaman-zaman gündəmə gəlir. 2024-cü ildə İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyə Başçısı Əkrəm İmamoğlunun diplomunun saxta olub-olmaması ilə bağlı iddialar ortaya çıxmışdır. Bu hadisə yalnız siyasi deyil, həm də təhsil sahəsində diplomların etibarlılığı məsələsini gündəmə gətirmişdir. Türkiyədə Yükseköğretim Kurulu (YÖK) diplomların etibarlılığını yoxlamaq üçün "YÖK Denklik Sistemi"ni təqdim edib və xaricdə təhsil alan şəxslərin diplomlarının tanınması prosesi ilə məşğul olur”.

K.Əsədov Azərbaycanda bu istiqamətdə daha ciddi tədbirlərin görülməsinin zəruri olduğunu bildirir:
“Xüsusilə, bütün universitetlərin diplomlarının mərkəzləşdirilmiş elektron bazaya daxil edilməsi, işəgötürənlərin bu bazadan rahat şəkildə istifadə edə bilməsi, blockchain texnologiyasının tətbiqi kimi addımlar bu problemi qismən aradan qaldıra bilər. Bundan əlavə, dövlət orqanları və universitetlər arasında daha sıx əməkdaşlıq tələb olunur ki, diplomların həqiqiliyi barədə sorğulara daha sürətli və dəqiq cavab verilsin”.

Ekspert sonda saxta diplom məsələsinin fəsadlarını ön plana çəkib:
“Bu sahədə effektiv nəzarət mexanizmlərinin olmaması, bəzi hallarda korrupsiya hallarının mövcudluğu və diplomların yoxlanılması prosesindəki çatışmazlıqlar saxta diplom probleminin tam həll olunmamasına səbəb olur. Əgər bu problem həll edilməsə, gələcəkdə təhsilin keyfiyyəti daha da aşağı düşə bilər və ixtisaslı kadrlara olan etimad azalacaq. Bu səbəbdən, həm qanunvericilikdə dəyişikliklər edilməli, həm də texnoloji yeniliklər tətbiq olunmalıdır”, - deyə ekspert yekunlaşdırıb.

İbrahim Rzayev