Hepatit A və B xəstəlikləri

Bölmə: Araşdırma › ,
Tarix: 17:31 08.02.2024

Hepatit A xəstəliyi hepatit A virusunun yaratdığı, qaraciyərə təsir edən və sarılıq ilə xarakterizə olunan yoluxucu xəstəlikdir.

 

Nəcislə yayıldığı üçün kirli su mənbələri və bu su ilə yuyulan qidalar virusun yayılması üçün böyük təhlükə yaradır. Buna görə də gigiyena ondan qorunmaq üçün əsas amildir.

 

ÜST-ün məlumatına görə, hər il 1,4 milyon hepatit A xəstəsi qeydə alınır.

 

Hepatit A:

Xəstəliyin daşıyıcılarının nəcisi ilə çirklənmiş, çiy və ya az bişmiş qida və içkilərdən (hətta mikroskopik miqdarda) istifadə etməklə;

 

Xəstənin nəcisi ilə çirklənmiş şəxsi əşyalarla təmasda olmaqla (uşaq bezi, alt paltarı, dəsmal və sair);

 

Çirkli, xlorlu olmayan hovuzlarda üzməklə;

 

Əllərini düzgün yumayan və ya çirklənmiş suda yuyan hepatit A infeksiyası olan şəxsin hazırladığı yeməyi yeməklə;

 

Çirkli su (buz kubları daxil olmaqla) içməklə;

 

Çiy və ya az bişmiş çirkli su-dəniz məhsullarını yeməklə;

 

Daha az hallarda hepatit A daşıyıcısı olan şəxslə cinsi əlaqə (xüsusilə anal cinsi əlaqə) ilə ötürülə bilərvə ya vaginal maye vasitəsilə);

 

• Dərman yeridilməsi üçün istifadə edilən şprislər və sair materialların ümumi istifadəsi ilə;

 

• Ülgüc, diş fırçası və sair materialların ümumi istifadəsi ilə;

 

• Yoluxmuş şəxsin qanı və ya açıq yarası ilə birbaşa təmasdan sonra;

 

• Tibbi, cərrahi və diş prosedurları zamanı təsadüfən az miqdarda qan və ya digər infeksiyalaşmış bədən mayesinin sağlam insana düşməsi və ya yoluxmuş qanla çirklənmiş skalpel və digər tibbi avadanlıq vasitəsilə;

 

• Steril olmayan vasitələrlə döymə (tatuaj), pirsinq və akupunktur edilməsi ilə;

 

• Gözəllik salonlarında sterilizasiya olunmamış manikür və pedikür dəstlərinin istifadəsi ilə.

 

Hepatit B virusu bədəndən kənarda azı 7 gün yaşaya bilir. Bu müddət ərzində virus peyvəndlə qorunmayan bir insanın bədəninə daxil olarsa, yenə də infeksiyaya səbəb ola bilər.

 

Hepatit B eyni qabdan yemək və ya su qəbul etmək, ana südü ilə qidalanmaq, qucaqlaşmaq, əl sıxmaq, öskürmək, asqırmaq, eyni tualetdən istifadə etmək, eyni hovuzda çimmək, eyni oyuncaqlarla oynamaq, eyni nəqliyyat vasitəsi ilə səyahət etmək və sair ilə ötürülmür.

 

Hepatit B-nin əlamətləri nələrdir?

Hepatit B virusu qaraciyəri zədələməklə xəstəliyə səbəb olur. Ancaq virus ilkin mərhələdə qaraciyəri zədələyərkən heç bir simptom özünü biruzə vermir.

 

Xəstəlik irəlilədikcə, ya qaraciyər sirrozu, ya da qaraciyər xərçəngi kimi ortaya çıxa bilər.

 

Hepatit B növləri nələrdir?

Hepatit B xəstəliyinin kəskin və xroniki olaraq iki növü var.

 

Kəskin hepatit B infeksiyaya məruz qaldıqdan sonra ilk 6 ay ərzində baş verən və aşağıdakı şikayətlərə səbəb olan qısamüddətli xəstəlikdir və müşayiət olunur:

 

• Qızdırma, yorğunluq, iştahsızlıq, ürəkbulanma və ya qusma ilə

 

• Sarılıqla (sarı dəri və ya göz rəngi, tünd sidik, gil rəngli nəcis)

 

• Əzələ, oynaq və mədə ağrıları ilə.

 

Kəskin hepatit B üçün xüsusi müalicə yoxdur. Yataq istirahəti və kifayət qədər maye və qida qəbulu tövsiyə olunur. Ancaq ümumi sağlamlığı ciddi şəkildə pozulmuş insanların xəstəxanaya yerləşdirilməsinə ehtiyac ola bilər.

 

Hepatit B infeksiyası 6 aydan çox davam edərsə, yəni insanın immun sistemi xəstəliyə qarşı anticisimlər istehsal edə bilmirsə, buna xroniki hepatit B xəstəliyi deyilir. Xroniki hepatit B uzun müddət (20-30 ilə qədər) heç bir simptom göstərməyə bilər, amma xəstəliyin qaraciyərə mənfi təsiri davam edir.

 

Xroniki hepatit B xəstələrinin 15-25 faizində müəyyən müddətdən sonra sirroz (qaraciyər funksiyalarının pisləşməsinə və qaraciyər çatışmazlığına səbəb olan xəstəlik) və ya qaraciyər xərçəngi kimi ciddi xəstəliklər yaranır. Qaraciyər xəstəliyinin inkişaf etdiyi bəzi insanlarda heç bir əlamət olmaya bilər.

 

Xroniki hepatit B, adətən, virusu nəzarət altında saxlamaq üçün dərmanlarla müalicə olunur. Dərman müalicəsinin məqsədi hepatit B virusunun yayılmasını və bununla da virusun qaraciyərə zərərli təsirini minimuma endirməkdir.

 

Bu iki növə əlavə olaraq, virusa yoluxmuş bəzi şəxslərdə virus xəstəlik əlaməti göstərmədən bədəndə qala bilər və ya xəstəlik baş verib sağaldıqdan sonra da orqanizmdən təmizlənməyə bilər. Bu xəstələr heç bir simptom və şikayəti olmayan daşıyıcılardır. Buna görə də xəstəliyin yoluxuculuğu davam edir və bu daşıyıcılar virusu digər insanlara ötürə bilirlər.

 

ÜST-ə görə, hepatit B virusu xarici mühitdə bir həftə yaşaya bilir və Hepatit C-dən 10 dəfə, HİV-dən isə 100 dəfə daha yoluxucudur.

 

Hepatit B-dən qorunmağın yolları hansılardır?

 

ÜST bildirir ki, hepatit B-dən qorunmağın ən təsirli yolu peyvənd olunmaqdır. ÜST-ə görə, hepatit B peyvəndi təhlükəsiz və effektivdir və 95 faizdən çox qorunma təmin edir.

 

Hepatit B doğuş zamanı anadan uşağa keçdiyi üçün körpələr doğuşdan sonra ilk 12 saat ərzində hepatit B-yə qarşı HepB peyvəndi almalıdırlar.

 

Azərbaycan Səhiyyə Nazirliyinin peyvənd təqviminə əsasən, hepatit B-yə qarşı HepB-nin ilk dozası körpələrə doğuşdan sonra ilk 12 saat ərzində verilir. Digər üç doza isə körpənin 2-ci, 3-cü və 4-cü aylarında kombinə olunmuş peyvəndlərlə birlikdə vurulur.

 

ÜST bildirir ki, peyvənd hepatit B xəstəliyinə qarşı ən azı 20 il və ya ömürlük qorunma təmin edir.

 

Bununla belə, yüksək risk qrupunda olan insanlar əvvəllər peyvənd edilmiş olsalar da, Anti-HBS testi ilə anticisimlərin səviyyəsi qoruyucu səviyyədə deyilsə, peyvəndin gücləndirici dozasının verilməsi tövsiyə olunur.

 

Təhminə Abdurəhimova

Mənbə: BBC news