Başqalarının fikirlərinə həddindən artıq əhəmiyyət vermək: səbəblər və çıxış yolları

Bölmə: Sosial › ,
Tarix: 20:27 27.02.2025

 

 

 

 

Bəzən insanlar ətrafındakıların dediyi sözləri olduğu kimi qəbul etməyib, həddindən artıq düşünüb takıntı səviyyəsinə çatdıra bilirlər. Hətta ən adi ifadə belə onlara təsir edərək, bütün günlərini üzgün, narahat və mənfi düşüncələrlə keçirmələrinə səbəb ola bilər. Sözlərin məğzini düzgün anlamadan fərqli mənalara yozmaq və əsassız yerə dərdlənmək insanın psixoloji vəziyyətinə mənfi təsir göstərə bilər.

 

Mövzu ilə bağlı uzman psixoloq Səbinə Bayramova informator.az'a açıqlamasında bildirib ki, insan psixologiyasında başqalarının dediklərinə və düşündüklərinə həddən artıq diqqət yetirmək, özünüqiymətləndirmə və sosial əlaqələrdə ciddi təsirlər göstərə bilər:

 

“Bu fenomen həm fərdi, həm də cəmiyyətin psixoloji sağlamlığına təsir edir və nəzərdən keçirilməsi vacib olan bir problemdir. İnsanların başqalarının fikirlərinə həssaslığının altında yatan səbəbləri bəzi elmi əsaslarla izah etmək mümkündür.

Sosial psixologiyada "qəbul edilmə ehtiyacı" insanın özünü başqalarının gözündə müsbət görməyə çalışdığı və bu səbəblə onların fikirlərinə çox dəyər verdiyi bir anlayışdır. İnsanlar sosial varlıqlar olaraq başqalarının fikirlərini əhəmiyyətli hesab edirlər və bu vəziyyət onların özünəinamına, özünüqiymətləndirməsinə və davranışlarına təsir göstərə bilər.

 

İnsanlar tənqidlərə və rəylərə müxtəlif yollarla reaksiya verə bilərlər. "Nəzarət lokusu" anlayışı, insanların həyatlarında baş verən hadisələrin əsas səbəbini harada gördüklərini izah edir. Daxili nəzarət lokusuna malik olan insanlar hadisələrin idarəsində özlərini məsul hiss edirlər və bu səbəblə başqalarının fikirlərinə daha az həssasdırlar. Xarici nəzarət lokusu olan insanlar isə başqalarının fikirlərinə daha həssasdırlar və onların rəylərindən daha çox təsirlənirlər.

 

Başqalarının fikirlərinə həddən artıq diqqət yetirmək, aşağı özünüqiymətləndirmə ilə əlaqədar ola bilər. Özünüqiymətləndirmə insanın özünə olan inamını və dəyərini ifadə edir. Aşağı özünüqiymətləndirməsi olan insanlar başqalarının tənqidlərinə daha çox həssas olur və onların mənfi rəylərinə daha çox reaksiya verir. Bu vəziyyət şəxsi identifikasiyaya (özünü tanıma) mənfi təsir göstərə bilər və insanın psixoloji vəziyyətini pisləşdirə bilər.

 

İnsanlar mənfi tənqidlərə qarşı müxtəlif psixoloji müdafiə mexanizmləri ilə reaksiya verə bilərlər. Bu müdafiə mexanizmləri arasında "rədd etmə", "rəqibləşmə" və "proyeksiya" kimi mexanizmlər yer alır. Müdafiə mexanizmləri bəzən faydalı ola bilsə də, həddindən artıq istifadə edildikdə insanların sosial əlaqələrinə və psixoloji vəziyyətinə mənfi təsir göstərə bilər”. 

 

Psixoloqun insanların başqalarının sözlərini yanlış qəbul edib onları obsessiyaya çevirmələrinin bir sıra səbəbləri sadalayıb:

 

 

"-Özünəgüvəni aşağı olan insanlar başqalarının fikirlərinə həddindən artıq dəyər verir və onların tənqidləri ya da rəyləri qarşısında daha həssas olurlar. Bu vəziyyət onları daimi narahat edir və mənfi düşüncələrə yönəltməyə səbəb ola bilər.

 

- İnsanın beynində mənfi düşüncələrə yönəlmə meyli varsa, başqalarının dediyi hər hansı bir sözü dərhal mənfi məna ilə yozmağa meyl edir. Bu, insanın gün ərzində üzgün və narahat olmasına səbəb ola bilər.

 

- Perfeksionist insanlar hər şeyi mükəmməl etmək istəyirlər və başqalarının gözləntilərinə uyğun gəlmək üçün çox çətinlik çəkirlər. Onlar ən adi tənqidi belə qəbul edə bilməz və bu vəziyyəti obsessiyaya çevirə bilərlər.

 

- Uşaqlıq dövründə və ya keçmişdə yaşanan travmalar və mənfi təcrübələr insanın indiki vaxtda başqalarının dediklərini fərqli mənalara yozmasına səbəb ola bilər. Bu keçmiş təcrübələr insanın psixoloji vəziyyətinə mənfi təsir göstərə bilər.

 

- Yüksək dərəcədə empatiya qabiliyyətinə sahib insanlar başqalarının dediklərini çox ciddi qəbul edirlər və onların nəzərini özlərinə qarşı çox vacib hesab edirlər. Həddindən artıq düşüncə isə bu prosesi daha da gücləndirir və insanda obsessiyaya səbəb olur.

 

- Cəmiyyətin və ətrafdakı insanların yüksək gözləntiləri və sosial təzyiqləri insanın üzərinə böyük bir yük qoyur. Bu təzyiqlər altında insan başqalarının dediklərini çox ciddiyə ala bilər və bu vəziyyətə obsessiya səviyyəsində reaksiya verə bilər 

 

- İnsanlar bəzən özlərində olan mənfi düşüncələri başqalarının dediyi sözlərə yansıdırlar. Özünü düzgün anlamadan başqalarının sözlərinə fərqli mənalar yükləmək və əsassız yerə dərdlənmək geniş yayılmış bir vəziyyətdir”. 

 

Psixoloq bu cür vəziyyətlərdə insanların nələr etməsi gərəkdiyini söyləyib:

 

“Bu cür vəziyyətlərdə insanın özünü başqalarının fikirlərindən qoruması və psixoloji tarazlığı təmin etməsi üçün özünəgüvənini artırması, düşüncə tərzini müsbətə yönləndirməsi və professional psixoloji dəstək alması faydalıdır.

 

Sözlərin yanlış şərh edilməsinin və düşüncələrin obsessiyaya çevrilməsinin qarşısını almaq üçün müxtəlif yanaşmalar mövcuddur. Koqnitiv davranış terapiyasının, mindfulness və meditasiya praktikasının insanların düşüncə axınını idarə etməsinə və mənfi düşüncələri azaltmasına kömək etdiyi göstərilmişdir. Aparılan tədqiqatlara əsasən, bu texnikalar insanların fikirlərini indiki zamanda mərkəzləşdirməyə və keçmişin və gələcəyin narahatlıqlarını azaltmağa kömək edir.

 

Yaxın dostlar və ailə üzvləri ilə açıq və səmimi əlaqələr qurmaq, insanların mənfi düşüncələri ilə mübarizə aparmasına və bu düşüncələrin əsassız olduğunu anlamasına kömək edə bilər. Sosial dəstək sistemi güclü olan insanların daha az stres və depressiya yaşadıqları müəyyən edilmişdir. Şəxsi inkişaf və öz-özünə kömək kitabları insanların həyatın müxtəlif aspektləri ilə bağlı daha pozitiv və konstruktiv düşüncələr əldə etməsinə kömək edə bilər. Həmçinin, fiziki fəaliyyətlər stress və təşvişi azaltmaqda təsirli ola bilər. Araşdırmalar göstərir ki, müntəzəm idmanla məşğul olmaq endorfin səviyyəsini artıraraq, insanın özünü daha xoşbəxt və rahat hiss etməsinə kömək edir.

 

Bu yanaşmaları sınamaq, mənfi düşüncələrdən qurtulmağa və həyatı daha pozitiv bir şəkildə yaşamağa kömək edə bilər. Ancaq hər kəsin fərqli olduğunu və bu metodların hər birinin müxtəlif insanlarda müxtəlif təsirlər göstərə biləcəyini unutmamalıyıq”,-deyə o fikirlərini yekunlaşdırıb.

 

Mahmud Əskərli