Səsin Ölməzliyi: Cabbar Qaryağdıoğlunun Son Baharı

Bölmə: Sosial › ,
Tarix: 10:08 20.04.2025

20 aprel 1944-cü il — Azərbaycanın musiqi səmasında bir ulduz sönür, amma əslində yeni bir mərhələyə – əbədiyyətə qovuşur. Bu gün, 81 il öncə böyük xanəndə, muğamın canlı yaddaşı, səsi ilə bir milləti kövrəldən və qürurlandıran Cabbar Qaryağdıoğlu dünyasını dəyişib. O gündən bu yana illər keçsə də, onun səsi zamanın dərinliyindən hələ də eşidilir – sanki hər zərrəsində qədim Şərqin ahəngi, muğamın ürək döyüntüsü yaşayır.

 

1861-ci ildə Şuşanın Qarağacı məhəlləsində dünyaya gələn Cabbar, uşaq yaşlarından səsin sehrinə düşdü. Elə bir səs idi ki, sanki dağların nəfəsini, çayların axışını, xalqın dualarını özündə daşıyırdı. İlk dəfə toylarda oxuyanda onun adını eşidənlər bir daha unuda bilmədi. Bu səsin haradan gəldiyini soruşanlara yalnız bir cavab vardı: “Qaryağdıların Cabbarıdır!”

Cabbar Qaryağdıoğlu, muğamı səhnəyə çıxaran ilk xanəndə kimi tarixə düşdü. O vaxta qədər muğam yalnız məclis və toy mühitində səslənirdi. Lakin o, 1900-cü illərin əvvəllərində bu incə sənəti rəsmi səhnəyə gətirərək onu milli sərvətə çevirdi. Bu, təkcə musiqi tarixi üçün deyil, mədəniyyətimiz üçün də bir inqilab idi.

 

1906-cı ildə Riqada fonoqraf texnologiyası ilə oxuduğu muğamlar Avropada heyranlıqla qarşılandı. Beləcə, Qafqazın bir şəhərindən çıxan səs, dünyanın digər ucuna çata bildi. Onun ifa etdiyi “Rast”, “Şur”, “Segah”, “Bayatı-Şiraz” muğamları artıq təkcə Azərbaycan xalqına yox, bütün Şərqə məxsus idi.

 

Cabbar Qaryağdıoğlunun ömrü təkcə səsdən ibarət deyildi – o, həm də müəllim idi. Onun yetirmələri arasında Bülbül, Seyid Şuşinski kimi sənətkarlar vardı. Hər birinə həm sənətin, həm də xalqın ruhunu aşılayırdı.

 

Onun sənət yolu çətin dövrlərdən keçdi. İmperiyalar dəyişdi, müharibələr oldu, millətin taleyi sınaqlardan keçdi – amma Cabbarın səsi sınmadı. O səs xalqa təsəlli oldu, ümid verdi, ruh verdi. Və nəhayət, 83 yaşında, 20 aprel 1944-cü ildə, Bakı şəhərində sonuncu nəfəsini verdi.

 

Ancaq bu, bir son deyildi. Bu, xalqın ruhuna hopmuş bir səsin əbədiyyətlə görüşü idi. Bu gün Azərbaycan muğamı UNESCO tərəfindən bəşəri irs kimi tanınıbsa, bu yolda ilk addımı atan, onu səsə, səmaya və dünyaya sevdirən məhz Cabbar Qaryağdıoğlu olub.

 

Onun adını daşıyan küçələr və xatirəsinə ucaldılmış lövhələr ola bilər – lakin ən böyük abidə xalqın yaddaşındadır. O yaddaşda Cabbar Qaryağdıoğlu hələ də oxuyur – “Segah”ın köksündə, “Şur”un nəfəsində, “Rast”ın ümidində...

 

Nigar Həsənzadə