Cəmiyyətdə aqressiya ARTIR: Çıxış yolu nədir?-RƏY

Bölmə: Sosial › ,
Tarix: 12:06 14.10.2024

Son dövrlər cəmiyyətdə yayılan zorakılıq, şiddət halları daha da artır. Bir gün kişi həyat yoldaşı və körpəsini qətlə yetirir, bir gün gənc oğlan ailəsinin 5 üzvünü balta ilə qətlə yetirir. Və daha neçə-neçə belə hadisələr...

 

Bəs insanların şüuruna hopan bu agresiyanın səbəbi nədir?

 

Məsələ ilə bağlı "informator.az"a açıqlama verən psixoloq Ləman Telmanqızı bildirir ki, aqressiya kifayət qədər mürəkkəb və dağıdıcı emosiyadır və təkcə onu göstərən şəxsə deyil, həm də ətrafındakı insanlara zərərli təsir göstərir:

 

"Psixoloji nöqteyi-nəzərdən aqressiya həm başqalarına, həm də özünə zərər vurmağa yönəlmiş hərəkət və əməllərdə ifadə olunan şəxsiyyət keyfiyyətidir.

Şəxsi aqressiya əsəbilik, düşmənçilik, fiziki xəsarət yetirmə, özünə və cəmiyyətə zərər vurma ilə özünü göstərir.

 

Aqressiv insanlar adətən çox əsəbi, həssas və tez-tez qəzəbli olurlar. Spontan vəziyyətlər qəzəbin səbəbi ola bilər. Bu zaman insan elə bu vəziyyətin yaranmasına və onun məqsədinə çatmasına mane olmasına qəzəblənir. Vəziyyətin qəsdən yaranıb, yoxsa səhlənkarlıq ucbatından yarandığını araşdırmır. Belə anlarda insan hər hansı səbəbdən onu dolduran mənfi enerjidən azad olur. Bu, təcavüzün mahiyyətidir.

Ümumiyyətlə, aqressivliyin təzahürü insanın düşmənçilik davranışına hazır olması kimi qəbul edilir. O, anadangəlmə deyil, daha çox cəmiyyətlə qarşılıqlı əlaqə prosesində qazanılmış kimi şərh olunur".

 

Psixoloqun sözlərinə görə, aqressivliyin yaranması çox müxtəlif amillərin iştirak etdiyi kifayət qədər mürəkkəb bir prosesdir:

 

"Çox vaxt düşmənçilik davranışı uşaqlıqda ətraf mühitin, valideynlərin, qohumların və həmyaşıdların təsiri altında formalaşır.  Uşaq ətrafdakı insanların qəzəb və nifrətini necə ifadə etdiyini müşahidə edərək və bunun nəyə gətirib çıxardığını uşağın mühitindən biri kimi görərək aqressiyanı “öyrənir”. Təcavüzün nəticəsi müsbət olarsa, bu cür davranış hər hansı bir məqsədə çatmaq üçün manipulyasiya vasitəsi kimi uşağın yaddaşında sabitlənir. Sonradan yetkinlik dövründə təcavüzün səbəbi olur.

Çox vaxt aqressivlik, kimsə bir insanın fiziki və ya psixoloji şəxsi məkanının təhlükəsizliyini pozmağa çalışırsa ortaya çıxır. Bununla belə, əsassız deyil. Aqressiyaya səbəb olan müxtəlif amillər var. 

Bunlardan biri situasiya amilidir. Bunlara ətraf mühitin təsirləri daxildir. Bunlar temperatur və ya iqlim təsirləri ola bilər; sıxlıq, səs-küy və ya qoxularla əlaqəli xoşagəlməz və ya ağrılı hisslər; mədəni təsir; alkoqol və ya narkotik maddələrə məruz qalma; tükənmiş qəzəb. 

Daha sonra şəxsi amillərdən də bəhs edə bilərik: Onların ikinci adı şəxsi amillərdir, çünki bunlara insanın daxili düşüncələri, duyğuları və yerləşdiyi sfera daxildir. Ən tez-tez təcavüzün baş verməsi üçün şəxsi amillər növləri fərqlənir: artan narahatlıq, düşmənçilik, depressiyaya meyl; aşağı özünə hörmət; öz qabiliyyətlərinin qeyri-adekvat qiymətləndirilməsi; ünsiyyətdə çətinliklər, müəyyən bir insana bağlanma meyli; Hər hansı bir psixi pozğunluğun olması. 

Sosial və psixoloji amillər. Bu aqressivlik amillərinə sosial qruplarda formalaşanlar daxildir. Bu, ölkənin inkişafının və orada yaşamağın səviyyəsidir; kütləvi informasiya vasitələrində və bütövlükdə cəmiyyətdə zorakılığın təbliği; aşağı sosial status; sosial ödənişlərdən və müavinətlərdən asılılıq. “Davranış” sözü bu amillərin başqaları ilə normal təmasda çətinlik yaradan davranış və hərəkətlərlə əlaqələndirilməsi deməkdir. Bunlara daxildir: boş vaxtını məqsədsiz keçirmək; bir şey etmək və daha çox səy göstərmək istəyinin olmaması; vandalizm; cinayət rekordu ilə nəticələnən antisosial fəaliyyət".

 

Ləman Telmanqızı aqressiyanın qarşısının alınması yollarından bəhs edir:

 

"Əgər aqressiya epizodik şəkildə özünü göstərirsə və xəstə onu idarə edə bilirsə, o zaman dərman müalicəsinin nəzarətsizliyi məqbuldur. Bu cür hücumlar çox tez-tez baş verirsə və onu idarə etmək sizin üçün çətindirsə, o zaman aqressiyanı cilovlamağı öyrənməyə imkan verəcək davranışın psixokorreksiyasını həyata keçirmək lazımdır. 

Əgər həqiqətən istəsəniz, bir mütəxəssisin köməyi olmadan davranışınızı özünüz düzəldə bilərsiniz. Təbii ki, aqressiya şizofreniya, epilepsiya, psixopatiya, kəskin psixoz kimi psixoloji patologiyaların, alkoqolizm və maddə asılılığı kimi bəzi asılılıqların əlaməti olarsa, bu nəticə verməyəcək. Müstəqil müalicənin əsası gələcəkdə aqressiya və qıcıqlanmanı idarə etməyə imkan verəcək həyatda vəziyyətlərin və mövcud münasibətlərin qavrayışındakı dəyişiklikdir. 

Əvvəlcə aqressiv davranışın səbəbləri müəyyən edilir. Təcavüzkarlığın təzahür etdiyi vəziyyətlər təhlil edilir. Tez-tez obyekti dəyişdirmək, məsələn, iş yerində zəhlətökən bir həmkarı ilə ünsiyyət qurmaq məna kəsb edir. Sizi qəzəbləndirən, “toksik” vəziyyətlər yaradan insanlarla əlaqə saxlamamağınız məsləhətdir. Qəzəbi idarə etməyin əla yolu meditasiya, nəfəs alma texnikası və digər istirahət üsullarıdır. İstənilən bəhanə ilə qıcıqlanma mənbəyindən uzaqlaşaraq təcavüz hücumlarını qabaqlaya bilərsiniz. Qəzəbi idarə etməyin təsirli yolu həm də fiziki boşalmadır - adrenalin istehsalını artıracaq yüksək tempdə məşqlər etmək. Zaman zaman bitki mənşəli yüngül sakitləşdirici vasitələrdən, məsələn, valerian və ana otu tincture istifadə etməyə dəyər.

Patoloji mənbəyə malik olan təcavüzün təzahürləri daha tez-tez dərman müalicəsi ilə tənzimlənir, burada antipsikotiklər və benzodiazepinlərin birləşməsinin istifadəsi nəzərdə tutulur".

 

Mehriban Nəsibova