Böyük Britaniyanın Çaqos razılaşması saxlanılıb

Bölmə: Dünya › ,
Tarix: 21:16 15.01.2025

Böyük Britaniyanın Çaqos adalarını Mavrikiyə təhvil verməsi planı ABŞ-ın yeni prezidenti Donald Tramp həyata keçirməzdən əvvəl nəzərdən keçirilməlidir.

 

Böyük Britaniya Hind okeanındakı adalar klasterinin suverenliyini təhvil verməyi, lakin ən böyük ada olan Dieqo Qarsiyada Böyük Britaniya və ABŞ-ın birgə hərbi aviabazasını 99 illik icarəyə götürməyi planlaşdırır.

 

Baş nazirin sözçüsü Ser Keir Starmer bildirib ki, ABŞ administrasiyası hər hansı bir razılaşmanın təfərrüatını nəzərdən keçirməsi tamamilə ağlabatandır.

 

Müqavilə Böyük Britaniyadakı digər siyasətçilərin, eləcə də adaları Çinlə müttəfiq olan bir ölkəyə verməklə ABŞ-ın təhlükəsizliyinə “ciddi təhlükə” yaratdığını deyən ABŞ-ın yeni dövlət katibi Marko Rubionun tənqidinə səbəb olub.

 

Tramp sövdələşməni açıq şəkildə şərh etməyib.

 

Böyük Britaniya 1965-ci ildə o zamankı müstəmləkəsi olan Mavrikiydən Çaqos adalarını və ya Britaniya Hind okeanı ərazisini nəzarətə götürdü və Dieqo Qarsiya bazasına yer açmaq üçün 1000-dən çox əhalisi olan əhalisini qovmağa davam etdi. 1968-ci ildə Böyük Britaniyadan müstəqillik qazanan Mavrikiy adaların özünə məxsus olduğunu iddia etdi və BMT-nin ən yüksək məhkəməsi məsləhət xarakterli rəydə Böyük Britaniyanın ərazi idarəsinin “qanunsuz” olduğuna qərar verdi.

 

Mühafizəkarların lideri Kemi Badenoch, baş nazirin "Britaniya ərazisini təslim etmək üçün gizli razılaşmanı müzakirə etdiyini və bu ölkədəki vergi ödəyicilərinin alçaldılmasının əvəzini ödəyəcəyini",- söylədi.

Badenok, Ser Keir'in "fəlakətli olacaq bir sövdələşməyə tələsdiyini" və bunun Britaniya vergi ödəyicilərinə milyardlarla funt sterlinqə başa gələcəyini iddia edərək, "Çaqosdakı Britaniya ərazilərindən imtina etməmizin heç bir yolu olmadığını" söylədi.

 

Böyük Britaniyaya təklif olunan sövdələşmənin qiyməti rəsmi olaraq açıqlanmayıb.

 

Badenoka cavab olaraq Ser Keir PMQ-lərə planlaşdırılan razılaşmanın Dieqo Qarsiyadakı hərbi bazanın effektiv fəaliyyətini davam etdirməsini təmin edəcəyini söylədi.

Çaqos adaları ilə bağlı razılaşma ilk dəfə uzun illər davam edən danışıqlardan sonra oktyabr ayında elan edildi.

Lakin bir neçə həftə sonra, seçildikdən sonra cənab Ramgoolam müqavilə layihəsi ilə bağlı qeyd-şərtlərinin olduğunu söylədi və müstəqil nəzərdən keçirilməsini istədi.

Oktyabr ayında verilən birgə bəyanatda Mavrikiy və Böyük Britaniya sazişin "keçmişin səhvlərini aradan qaldıracağını və hər iki tərəfin Çaqosyanların rifahını dəstəkləmək öhdəliyini nümayiş etdirəcəyini",- söylədi.

 

Çaqos adaları – bəziləri Mavrikiy və Seyşel adalarında, digərləri isə Sasseksdəki Kroulidə yaşayanlar – vətənlərinin taleyi barədə yekdilliklə danışmırlar.

 

Bəziləri sövdələşməni tənqid edərək, danışıqlarda onlarla məsləhətləşmədiklərini bildiriblər.

Təklif olunan razılaşmaya əsasən, Mavrikiy Dieqo Qarsiyada deyil, Çaqos adalarında köçürmə proqramına başlaya biləcək.

Böyük Britaniyanın Xarici İşlər Naziri David Lammy əvvəllər tənqidləri aşağı salaraq, bunun "milli təhlükəsizliyimiz" üçün "çox yaxşı bir razılaşma" olduğunu, çünki Diego Garcia hərbi bazasının hüquqi əsasını təmin etdiyini söylədi.

 

Mənbə: BBC News

Nərmin Həşimova