Ürək-damar xəstəliklərində yeni texnologiyaların Türkiyəyə gəlməsinə iqtisadi əngəl!

Bölmə: Maraqlı › ,
Tarix: 21:39 17.07.2024

Türkiyə ürək-damar xəstəliklərinin müalicəsində dünya standartlarına malik ölkədir. Avropada ən çox ürək əməliyyatı edilən ölkələrdən biridir. Digər tərəfdən, ekspertlər son illər Amerika və Avropada gündəmdə olan bir çox yeniliklərin iqtisadi səbəblərdən ölkəyə gəlməsinin çətinləşdiyini bildirirlər. Buna səbəb bu texnologiyalardan xaricdən asılılıq səbəbindən valyuta qiymətlərinin artmasıdır. Mütəxəssislər bu texnologiyaların və tibbi materialların etibarlılığının həyati əhəmiyyət kəsb etdiyini xəbərdar edir və sorğu və araşdırmanın vacibliyinə diqqət çəkirlər. 

 

Son 20 ildə ürək-damar xəstəliklərinin müalicəsində əhəmiyyətli irəliləyişlər əldə olunsa da, bu xəstəliklər hələ də dünyada ən mühüm ölüm səbəblərindən biridir. Digər tərəfdən, səhiyyə sahəsindəki inkişaflar ömür uzunluğunun artmasına səbəb olur. Bu sahədəki yeniliklər ömrü uzatsa da, həyat qurtarsa da, bu texnologiyaların bəzilərində xarici mənbələrdən asılılıq və valyuta qiymətlərinin artması yeni məhsulların Türkiyəyə gəlməsinə mane olur. Ürək-damar Cərrahiyyəsi Mütəxəssisi Prof. Dr. Səlim İsbir həm ürək-damar cərrahiyyəsi sahəsində ən vacib hesab etdiyi yenilikləri, həm də yeni məhsulların Türkiyəyə gətirilməsindəki çətinlikləri gündəmə gətirərək mühüm məlumatlar verir.

 

Bildirilir ki, ən çox rast gəlinən ürək-damar xəstəliyi ateroskleroz nəticəsində inkişaf edən “Koronar arteriya xəstəliyi”dir. Koronar arteriya xəstəliyi adı ürəyi qidalandıran koronar arteriyalardan gəlir. Xəstəlik bu damarların daralması nəticəsində baş verir. "Ateroskleroz" adlanan ateroskleroza səbəb olan molekulyar mexanizmlərə yönəlmiş dərman müalicəsinin son illərdə sürət qazandığını bildirən Prof. Dr. Səlim İsbir, “Bu müalicələr ürək-damar xəstəliklərinin inkişafında əhəmiyyətli olan yüksək təzyiq, diabet və yüksək qan yağları kimi faktorların genetik testlər vasitəsilə aşkar edilərək xəstəlik inkişaf etməmişdən əvvəl insanların müalicəsi prinsipinə əsaslanır. Bu xəstəliklərin yaranmasında rol oynayan bir çox gen var. Poligenik risk skorlaması ilə” doğuşdan müəyyən edilən xəstəlikləri aşkar etmək və tədbir görmək mümkündür" dedi.

 

Qeyd edilir ki, yeni dərman vasitələri ilə bağlı daha bir yenilik yüksək qan təzyiqi, yüksək qan yağları və şəkər kimi klassik risk faktorlarının səbəb olduğu damar divarında yaranan iltihabı aradan qaldırmağa yönəlmiş müalicələrdir. Bu dərmanlar uzun illərdir istifadə olunsa da, aterosklerozun molekulyar mexanizmlərini daha yaxşı başa düşərək ateroskleroza qarşı da istifadə olunur.

 

Son zamanlar 'kök hüceyrə' anlayışının məşhurlaşdığını bildirən Prof. Dr. Səlim İsbir; “Kök hüceyrələr son illərdə tibbin hər sahəsində 'qocalma əleyhinə' anlayışı ilə yanaşı, xüsusilə estetik tətbiqlərlə dərdin dərmanı olaraq görülür. Həqiqi kök hüceyrə terapiyası kompleks müalicədir. Bu müalicənin məqsədi tətbiq olunan kök hüceyrələrlə bu hüceyrələrin müvafiq orqan funksiyalarını qazanmasını təmin etməkdir. Kök hüceyrələr ürəyə verildikdə bu hüceyrələrin ürək əzələsinə çevrilməsi hələ mümkün görünmür, lakin inkişafları da göz ardı etmək olmaz. Bu gün ürəkdə kök hüceyrə terapiyasının məqsədi ürəyə qan daşıyan yeni damarların inkişafını təmin etməkdir. Deyə bilərik ki, bu, indi daha yaxın bir ehtimal kimi görünür" dedi.

 

Həyati əhəmiyyət kəsb edən ürək əməliyyatlarında kəsiyin ölçüsü və ya yerinin deyil, ürəyin funksiyasının əhəmiyyətli olduğuna diqqət çəkilir. Bu məqamda əsas məqsədin tətbiq edilən cərrahi texnikanın xəstənin həyatını təhlükəyə atmaması olduğu bildirilir. Son illərdə texnoloji tərəqqi bəzi ürək əməliyyatlarının daha kiçik kəsiklərlə aparılmasına imkan verib. Lakin bu kiçik kəsiklərin hər xəstəyə uyğun olmadığı bildirilir. Sosial mediada 'qapalı', 'açıq' kimi müəyyən ifadələr işlədərək xəstələrə dezinformasiya verilməsinin doğru olmadığına diqqət çəkən Prof. Dr. Səlim İsbir, “Ürək xüsusi bir orqan olduğu üçün ürək əməliyyatlarında kiçik kəsiklər digər cərrahi sahələr qədər təhlükəsiz deyil. Lakin unutmaq olmaz ki, düzgün seçilmiş xəstələrdə kiçik kəsiklər və robot ürək əməliyyatları təhlükəsiz şəkildə həyata keçirilə bilər” dedi.

 

Ürək-damar xəstəliklərində “müdaxilə müalicəsi” əməliyyat olmadan qasıq venalarından “Kateter” adlı cihazlar vasitəsilə ürəyə çatmaq və lazımi müalicənin aparılması deməkdir. Əgər problem ürəyi qidalandıran damarlardadırsa, damara “Stent” adlı kiçik bir cihaz yerləşdirərək damarı açmaq mümkündür. Bildirilir ki, son illərdə ürək içindəki qan dövranını tənzimləyən ürək qapaqlarına qarşı müdaxiləli müalicələrin tezliyi artıb. Bunlardan ən qədiminin qasıq qapağının dəyişdirilməsi olaraq da bilinən və qısaca “TAVI” adlanan Aorta qapağı üçün üsul olduğu ifadə edilir. Bu sahədə ən son yeniliklərin digər ürək qapaqları üçün kateter əsaslı qapaqlar olduğuna diqqət çəkən Prof. Dr. Səlim İsbir; “Ürəyin sağ tərəfində mitral qapaq üçün “klip” və ya “bağlama” üsulu ilə, triküspid qapağın sağ tərəfində isə klip üsulu ilə aparılan xəstələrin sayı günü-gündən artır. "Yenə mitral və triküspid qapaqlar üçün TAVI üsulu kimi kateter əsaslı qapaq dəyişdirmələri 2024-cü ildə xüsusilə Avropa və ABŞ-da tez-tez həyata keçirilir" deyir.

 

Ötən ilin ən mühüm mövzularından birinin ABŞ-da donuzdan insana ürək nəqli əməliyyatları olduğunu söyləyən Prof. Dr. Səlim İsbir davam edir; “Bu transplantasiyalar keçən il iki xəstəyə aparılıb. Əslində bu sahədə tədqiqatlar uzun illər əvvəl başlayıb. Genetika elminin inkişafı nəticəsində ötən il iki xəstəyə ürək, bir xəstəyə isə böyrək transplantasiyası aparılıb. Hər üç xəstə əməliyyatdan sonra bir müddət sağ qaldıqdan sonra dünyasını dəyişib. Buna baxmayaraq, həmin xəstələrin sayəsində bu sahədə böyük təcrübə qazanılıb və bu əməliyyatlar bir çox xəstələr üçün gələcəkdə ümid işığına çevrilib.

 

Son 3-4 ildə xüsusilə ABŞ-da orqan transplantasiyalarının sayı çox artıb. Bunun ən mühüm səbəbi 'donor' deyilən orqan donorlarının sayının artmasıdır. Bunun əsasını son illərdə Amerikada günü-gündən artıran “Opioid” böhranı təşkil edir. Narkotik istifadəçilərinin sayının artması xüsusilə gənc yaşlarda narkotikdən ölüm hallarının artmasına səbəb olub və bu da orqan transplantasiyalarının sayının artmasına səbəb olub. Ötən il Amerikada 5 minə yaxın ürək transplantasiyası əməliyyatı həyata keçirilib. (3-4 il əvvəl bu rəqəm 2500-3000 civarında idi.) Bu həm yaxşı, həm də faciəvi nəticədir. Sayı getdikcə artsa da, uyğun orqanların olmaması səbəbindən bir çox xəstələr hələ də həyatını itirir və ya yataq xəstəsi olaraq qalır. "Hesab olunur ki, bu problemin həlli tezliklə donuzlardan insanlara orqan transplantasiyası mümkün olduqda gələcək" dedi.

 

Prof. Dr. Səlim İsbir bu sahədə daha bir yeniliyin orqan nəqlində olduğuna diqqət çəkir. Normal şəraitdə ürək transplantasiyası əməliyyatı keçirən xəstələrdə orqanın donordan götürülməsi ilə resipiyentə daxil edilməsi arasındakı müddət dörd saatdan çox olmamalıdır. Bu vəziyyət xüsusilə ürək nəqlində məhdudiyyətlərə səbəb olsa da, yeni inkişaf etdirilən orqan daşıma sistemləri sayəsində donordan çıxarıldıqdan sonra ürək bir cihaz köməyi ilə əməliyyat olunmağa davam edir. Beləliklə, ürək işləyərkən daşınır və alıcıya ötürülür. Bunun ən əhəmiyyətli üstünlüyünün çox uzaq məsafələrdən orqan istifadəsinə imkan verməsi olduğu bildirilir.

 

Ürək çatışmazlığında süni ürəklərin istifadəsi ilə bağlı araşdırmalar 50-60 il əvvələ gedib çıxır. Bu cihazlar bu gün ölçü baxımından çox daha faydalı hala gəlsə də, qanın laxtalanma problemləri və ölçüləri hələ də uzun müddətli istifadədə problem yaradır. Bildirilir ki, yeni yaradılan ürək dəstəkləyici qurğular kardiostimulyatorlara bənzər şəkildə bədənə daxil edilə və xəstələrin həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə yaxşılaşdıracaq.

 

Anadangəlmə ürək anomaliyaları hələ də ümumi xəstəliklər sırasındadır. ABŞ-da hər il təxminən 40 min, Türkiyədə isə 10 minə yaxın körpə ürək anomaliyaları ilə doğulur. Keçmişdə bu körpələrin çoxu uşaqlıqda dünyasını dəyişsə də, son illərdə cərrahi üsulların inkişafı ilə paralel olaraq bu xəstələrin ömrünün də artdığı qeyd edilir. Son illərdə körpələrə ana bətnində diaqnoz qoyulması və bəzi anomaliyalara görə ana bətnində edilən müdaxilələrin bu anomaliyalarla doğulan körpələrin ömrünün artmasına səbəb olması bu sahədə müsbət irəliləyişlər kimi qiymətləndirilir

 

Türkiyədə ürək-damar xəstəliklərinin müalicəsinin dünya standartlarına paralel inkişaf etdiyini söyləyən prof. Dr. Səlim İsbir, “Dünyada ilk açıq ürək əməliyyatından qısa müddət sonra bu əməliyyatlar ölkəmizdə başladı. Bu gün Türkiyə Avropada ən çox ürək əməliyyatı edilən ölkələrdən biridir. Lakin son illər Amerika və Avropada gündəmə gələn bir çox yeniliklərin iqtisadi səbəblərdən ölkəmizə gətirilməsində çətinliklər yaranıb. Təəssüf ki, biz bu texnologiyalar üçün kənar mənbələrdən asılıyıq. Valyuta qiymətlərinin artması Türkiyəyə yeni məhsulların gəlməsinə mane olur. Bununla belə, tibbi ləvazimatların etibarlılığı son dərəcə vacibdir. Məsələn, əgər bir xəstədə ürək qapağını əvəz edəcəksinizsə, dünyada ən uzunmüddətli klinik nəticələrə malik ürək qapaqlarını seçməlisiniz. Bu klapanlar xarab olduqda 'yenisini çıxarmaq və quraşdırmaq' sadə bir proses olmadığı üçün xəstələrə bədənlərinə taxılacaq cihazların keyfiyyətini sorğu-sual etmələrini və araşdırmalarını tövsiyə edirəm.

 

Unudulmamalıdır ki, tibbi müalicənin uğurunda cərrahi texniki bacarıqla yanaşı, xəstəxana texnologiyasının və istifadə olunan materialların keyfiyyəti və etibarlılığı da çox önəmlidir. İnsan həyatına gəldikdə isə daha diqqətli olmalıyıq. Bu səbəbdən xəstəxanaların xəstələr üçün müalicə yeniliklərini izləyərkən texnologiya və keyfiyyət dəyərlərini nəzərə almaları vacibdir".

 

Mənbə: Haber Türk

Tərcümə etdi: Aysel Ağakərimova