Nevroz nədir? Uşaqlıq nevrozları, əlamətləri və müalicəsi -PSİXOLOQ DETALLARI AÇIQLAYIR

Bölmə: Sosial › ,
Tarix: 14:36 05.02.2024

"Nevroz sözü "sinir pozuntusu" deməkdir və ilk dəfə 18-ci əsrin sonlarında Şotlandiyalı həkim Uilyam Kallen bu ifadədən istifadə edib. Elmdə bu termin belə izah olunur: “Nevrozlar bir insanın həyat şəraitinə uyğun olmayan narahatlıq, depressiya və ya digər bədbəxtlik və sıxıntı hissləri ilə xarakterizə olunur"". Bu sözləri informator.az-a açıqlamasında tanınmış psixoloq Elnur Rüstəmov bildirib.

 

Psixoloq qeyd edir ki, vacib bir nüansa diqqət edək, nevroz klinik diaqnoz deyil və artıq Psixi Pozuntuların Diaqnostik və Statistik Təlimatına (DSM-5) daxil edilmir.

 

"Bu, əsasən daxili münaqişələrə və onların yaratdığı narahatlığa şişirdilmiş, şüursuz bir reaksiya kimi qəbul edilir. Əvvəllər "nevrozlar" adlandırılan pozuntuların əksəriyyəti indi DSM-5-ə daxil olan narahatlıq pozuntuları kimi qəbul edilir".

 

Elnur Rüstəmov eyni zamanda qeyd edir ki, məşhur psixoloq və psixiatrlar Nevroz anlayışına fərqli izahlar verirlər:

 

"Nevroz anlayışından ilk dəfə istifadə edən Dr.William Kullen'in izahına görə: “Nevroz hiss və hərəkət pozuntularıdır və sinir sisteminin ümumi təsirindən yaranır”.

 

Psixoanalizin əsasını qoyan Ziqmund Freydin fikrincə isə nevroz; “Keçmiş təcrübələrdən doğan və uğursuz şəkildə basdırılmış emosiyaların səbəb olduğu mübarizə strategiyasıdır, yəni, xoşagəlməz təcrübənin nəticəsidir.”

 

Alman-İngilis psixoloqu Hans Yurgen Eysenck'ə görə: “Nevroz, emosional qeyri-sabitliklə müəyyən edilir.”

 

Karl Qustav Yunq (1875-1961) analitik psixologiyanın əsasını qoyan isveçrəli psixoanalitik idi. O, nevrozun ”şüurlu və şüursuz hadisələrin şüurda toqquşması nəticəsində yarandığına” inanırdı".

 

Psixoloq əlavə edir ki, nevroz sadəcə olaraq “insanın ətraf mühitə uyğunlaşmaq qabiliyyətinin zəif olması, öz həyat tərzini dəyişdirə bilməməsi və daha zəngin, daha mürəkkəb və daha qaneedici şəxsiyyət inkişaf etdirə bilməməsi” kimi müəyyən edilir. 

 

Müsahib deyir ki, stressə səbəb olan xarici stimullara adekvat reaksiya verə bilməmək nevrotik pozuntuların psixogen səbəblərindən biridir. 

 

"Qeyri-adekvat reaksiyanın ilk səbəbi aşağı stressə dözümlülük, həmçinin daha güclü insanlarda psixikanın patoloji reaksiyasına səbəb olmayan şeylərə yüksək həssaslıq ola bilər. Məsələn, bir krandan su damvılanması bəzi insanlarda şiddətli qıcıqlanmaya səbəb ola bilər, digərləri isə bu səsləri heç hiss etmir. Nəticə etibarı ilə, birincidə daha çox nevroza meyillilik riski var. Belə bir insanın psixopatologiyada olmasını müzakirə etmək qeyri-mümkündür, çünki bu, şəxsiyyət xüsusiyyəti, irsi, genetik və ya qazanılmış (tərbiyə və ya sosial mühit nəticəsində) faktorun yaratdığı haldır".

 

Elnur Rüstəmov həmçinin deyir ki, psixogen nevrozun ikinci səbəbinin güclü xarici stimuldur ki, hətta "güclü psixikası" olan insanlar da bunun öhdəsindən gəlməkdə çətinlik çəkirlər. 

 

"İşdəki xroniki stress (peşəkar uğursuzluqlar, şəxsiyyətlərarası münasibətlər, idarəçiliyin qərəzliliyi), evdəki münaqişələr, məişət problemləri, sağlamlıq problemləri, yaxınlarını itirmək, maddi problemlər və s. bu cür qıcıqlandırıcılara misal ola bilər. Həddindən artıq işləmək, adekvat istirahətin olmaması və istirahət edə bilməmək nevroz riskini artırır".

 

Psixoloq vurğulayır ki, nevrotik pozuntuların bioloji səbəbi isə mərkəzi sinir sisteminin normal fəaliyyəti və xüsusən də yüksək sinir fəaliyyəti üçün vacib olan neyrotransmitterlərin, hormonların, vitaminlərin və digər bioloji aktiv maddələrin mübadiləsinin pozulmasıdır.

 

Müsahib onu da qeyd edir ki, nevrozun növlərinə Həyacan-təşviş pozuntusu, Depressiya, Obsesif-kompulsif pozuntu, əvvəllər Histerik nevroz kimi tanınan indiki Somatizasiya, Travma sonrası stress pozuntusu, müxtəlif tipli Fobiyalar, və s. xəstəliklər aid edilir.

 

Elnur Rüstəmov eyni zamanda əlavə edir ki, uşaqlıqda baş verən psixi pozuntular arasında nevrotik pozuntular 65% təşkil edir. 

 

"Uşaqlarda nevroz (2-3 yaşa qədər) adətən fizioloji səbəblərlə əlaqələndirilir. Sonradan uşağın xarakteri formalaşdıqca psixoloji səbəblər də qüvvəyə minir. Belə ki, bu yaşda uşağın sağlam formalaşması üçün ana ilə münasibətlər mühüm əhəmiyyət kəsb edir, bunların pozuntuları təşviş, çırpınma, yuxu pozuntusu, qidalanma və həzmlə özünü göstərir. Uşaq ana südünü könülsüz şəkildə qəbul edir və tez-tez regurgitasiya edir; iştahın qeyri-sabitliyi: qəbizlik və alternativ diareya ilə xarakterizə olunur".

 

Psixoloq həmçinin vurğulayır ki, xəstəliyin yaranmasına səbəb olan amillər isə bunlardır: irsiyyət, inkişafın erkən mərhələlərində baş beynin üzvi zədələnməsi, patoloji gestasiya və ana ilə bağlı xəstəliklər, doğuş zamanı yaranan kəllə-beyin travması, intrauterin infeksiyalar, intoksikasiyalar, uşağın bədəninin və sinir sisteminin zəifləməsi, tez-tez soyuqdəymə ilə əlaqəli xəstəliklər, travmalar və nevrotik reaksiyanın yaşa bağlı xüsusiyyətləri.

 

Müsahibin sözlərinə görə, uşaqlarda nevroz geri dönən bir xəstəlikdir. 

 

"Problemi vaxtında müəyyən etmək, dəqiq diaqnoz və psixoloji korreksiyanın təyin edilməsi üçün düzgün mütəxəssislərlə əlaqə saxlamaq sağalma şansını daha çox artırır".

 

Elnur Rüstəmov uşaqlarda nevrozun qarşısını almağın yollarını göstərir.

 

"Mütəxəssislər uşaqlıq nevrozlarının qarşısını almaq üçün dəqiq gündəlik rejimə riayət etməyi, uşağı nə fiziki, nə də əqli cəhətdən çox yükləməməyi, gün ərzində onun fiziki imkanları ilə iş yükü arasında tarazlığı saxlamağı, yuxusuzluqdan uzaq durmağı tövsiyə edir. Uşağın tam psixo-emosional inkişafı üçün ailədə rahat atmosfer və münasibətlərdə rolların düzgün bölüşdürülməsi çox vacibdir. Uşaqlarınızı hissləri, narahatlıqları və şikayətləri haqqında danışmağa daha çox təşviq edin. Həmişə onlar üçün etibarlı və istənilən vəziyyətdə güvənə biləcəkləri mövqedə olun".

 

Psixoloq sonda qeyd edir ki, yaşından asılı olmayaraq Nevroz diaqnozu qoyulduqdan sonra adətən üçtərəfli terapiya aparılır.

 

"Bura psixoterapevtik seanslar, dərman müalicəsi və psixosensor prosedurlar daxildir. Nevrozun ağır kursu zamanı xüsusi klinikalarda stasionar müalicələr də aparılır. Bununla yanaşı art terapiya və musiqi terapiyası kimi yaradıcı terapiyalar, incəsənət işləri, gündəlik yürüyüş etmək, təmiz havada fiziki məşğuliyyət və özünəməxsus hobbilərin icrası nevrozabənzər psixi pozuntuları aradan qaldırmaq üçün uğurlu üsullardan hesab olunur", deyə fikrini yekunlaşdırıb.

 

Aynur Babayeva