"Azərbaycanda imtahanların rəqəmsallaşdırılması yolunda müxtəlif addımlar atılır"

Bölmə: Sosial › ,
Tarix: 17:51 23.01.2025

"Azərbaycanda imtahanların rəqəmsallaşdırılması və kompüter vasitəsilə keçirilməsi təhsilin müasir tələblərinə cavab verən, eyni zamanda qiymətləndirmə prosesində obyektivliyi təmin edən bir islahat kimi qiymətləndirirəm. Bu dəyişiklik, əsasən, texnoloji inkişafdan yararlanaraq şəffaflığı artırmaq, xərcləri azaltmaq və operativliyi təmin etmək məqsədi daşıyır".

 

Bu sözləri "İnformator.az"a açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib. 

 

Onun sözlərinə görə, imtahanların rəqəmsal sistemdə keçirilməsinin müsbət tərəfləri çoxdur:

 

"Rəqəmsal imtahanların tətbiqi ilə bağlı olaraq, “Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 14.2-ci maddəsində qeyd edilir ki, qiymətləndirmə prosesində şəffaflıq, obyektivlik və təhsilalanların bacarıqlarına uyğun qiymətləndirmə təmin edilməlidir. Eyni zamanda, Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən qəbul edilmiş qərarlara əsasən, rəqəmsal sistemlərdən istifadə həm resurslara qənaət, həm də imtahan nəticələrinin daha dəqiq yoxlanmasını hədəfləyir. Hazırda ənənəvi kağız əsaslı imtahanlarda müşahidə olunan insan amili və nəticələrin elanında gecikmələr kimi problemlərin rəqəmsal sistem vasitəsilə aradan qaldırılması mümkündür. Statistik məlumatlara əsasən, 2022-ci ildə Azərbaycanda keçirilən qəbul imtahanlarında 120 mindən çox abituriyent iştirak edib. Bu miqyasda imtahanların ənənəvi üsullarla həyata keçirilməsi xeyli maddi və texniki resurs tələb edir. Kağız və çap materiallarının istehsalı, imtahan mərkəzlərinin fiziki təşkili və nəzarətçi heyətin cəlb edilməsi prosesində yüksək xərclər tələb olunur. Rəqəmsal imtahanların tətbiqi ilə bu xərclərin əhəmiyyətli dərəcədə azalması və resursların daha səmərəli istifadə olunması mümkündür. Eyni zamanda, rəqəmsal imtahanlar nəticələrin daha qısa zamanda elan olunmasını təmin edərək, abituriyentlərin gözləmə müddətini qısalda bilər".

 

O, dünya təcrübələrinə əsaslanaraq rəqəmsal imtahan sistemlərinin təhsildə effektivliyi artırmaq baxımından geniş istifadə olunduğunu da qeyd edib:

 

"ABŞ-da SAT və GRE imtahanları, Avropanın bir çox ölkələrində milli qiymətləndirmə sistemləri artıq rəqəmsal formatda həyata keçirilir. Məsələn, Estoniya rəqəmsal imtahan sisteminə tam keçid etmiş ölkələrdən biridir və bu ölkədə bütün dövlət imtahanları elektron formatda həyata keçirilir. Lakin bu sistemin uğurlu tətbiqi üçün texnoloji infrastrukturun yüksək səviyyədə inkişaf etdirilməsi əsas şərtlərdən biridir. Bu təcrübə Azərbaycanın regionlarında tətbiq edilərkən müəyyən problemlərlə üzləşə bilər. Azərbaycanda rəqəmsal imtahan sisteminə keçid zamanı regionlarda texnoloji çatışmazlıqlar ciddi çətinliklər yarada bilər. Statistikaya görə, ölkənin bəzi bölgələrində internetə çıxış hələ də məhduddur və ya keyfiyyəti aşağıdır. 2021-ci ildə keçirilən sorğular göstərir ki, genişzolaqlı internetə çıxış ölkə üzrə orta hesabla 78% təşkil edir, lakin bu rəqəm əsasən şəhər yerlərində yüksəkdir. İnternetin keyfiyyəti və kompüter avadanlıqlarının əlçatanlığı ilə bağlı problemlər regionlarda rəqəmsal imtahanların ədalətli keçirilməsinə mane ola bilər".

 

Təhsil eksperti rəqəmsal savadlılıq səviyyəsini nəzərə alınmalı olan vacib məsələlərdən biri hesab edir:

 

"Hər bir abituriyentin kompüterlə sərbəst işləmək bacarığı yoxdur. Xüsusilə, texnologiyadan az istifadə edən bölgələrdəki abituriyentlər üçün bu, əlavə çətinliklər yarada bilər. Rəqəmsal savadlılığın aşağı olması imtahan iştirakçılarının nəticələrinə mənfi təsir göstərə bilər. Bu cür problemlərin həlli üçün rəqəmsal bacarıqları artıracaq təlimlər və kurslar təşkil edilməlidir. Kompüter vasitəsilə keçirilən imtahanlar zamanı kibertəhlükəsizlik məsələsi də mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Elektron sistemlərdə məlumatların qorunması, imtahan suallarının sızdırılmaması və nəticələrin manipulyasiyadan qorunması üçün güclü şifrləmə və mühafizə mexanizmlərinin tətbiqi vacibdir. Hindistan kimi geniş miqyaslı rəqəmsal imtahan təcrübəsinə malik ölkələrdə sualların əvvəlcədən sızdırılması və serverlərin çökməsi kimi problemlər geniş müzakirələrə səbəb olub. Rəqəmsal imtahan sisteminin tətbiqinin müsbət təsirləri sırasında şəffaflığın artırılması, nəticələrin tez elan olunması və texnoloji yeniliklərin təhsil sisteminə inteqrasiyası əsas yer tutur. Lakin bu sistemin uğurlu tətbiqi üçün regionlarda texnoloji infrastrukturun gücləndirilməsi, internetə çıxış imkanlarının yaxşılaşdırılması və abituriyentlərin rəqəmsal bacarıqlarını inkişaf etdirmək üçün proqramların həyata keçirilməsi vacibdir. Həmçinin, kibertəhlükəsizliyin təmin olunması və elektron imtahanların təhlükəsiz şəkildə idarə olunması üçün beynəlxalq standartlara uyğun mexanizmlərin tətbiqi zəruridir".

 

"Bu islahat təhsildə yeni bir dövrün başlanğıcı ola bilər, lakin bütün iştirakçılar üçün bərabər şərait yaradılmadan və mövcud problemlər həll edilmədən tətbiq edilərsə, ciddi sosial narazılıqlara və imtahan nəticələrində qeyri-obyektivliyə səbəb ola bilər. Nəticə etibarilə, rəqəmsallaşma prosesinin uğuru yalnız texnoloji tətbiqdə deyil, həm də sosial bərabərliyin təmin edilməsində gizlidir",-deyə o, fikirlərini yekunlaşdırıb. 

 

Mayıl Soltanov