Azərbaycan və Ermənistanın xarici işlər nazirlərinin görüşü başlayıb-ŞƏRH

Bölmə: Siyasət › ,
Tarix: 23:10 28.02.2024

Azərbaycan və Ermənistanın xarici işlər nazirləri Ceyhun Bayramov və Ararat Mirzoyan iki ölkə arasında sülh danışıqlarının davam etdirilməsi üçün fevralın 28-də Berlin şəhərində ikitərəfli görüşə başlayıblar.

İki gün davam etməsi gözlənilən müzakirələrin keçirilməsi fevralın 17-də Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin Münhen şəhərində Almaniya Kansleri Olaf Şoltsun vasitəçiliyi ilə baş tutan görüşdə razılaşdırılıb.

Baş tutan və tutacaq olan bu görüşlərdə Ermənistan-Azərbaycan arasında sülh razılaşmasının əldə edilməsinə necə yön veriləcək?

"Sülh və dövlətlərarası münasibətlərin qurulması haqqında ikitərəfli saziş” layihəsi üzrə hansı müzakirələrin həyata keçirilməsi gözlənilir?

Politoloq Şəbnəm Həsənova "İnformator.az"a açıqlamasında suallarımızı cavablayıb:

"2023-cü il dekabrın 7-dən Ermənistan-Azərbaycan birbaşa danışıqlar aparır. Rəsmi Bakıdan mövqe səsləndirildi ki, iki ölkənin müxtəlif dövlət qurumları arasında təmas da mövcuddur. Üstəlik, cənab Prezident İlham Əliyev onu da bildirdi ki, Ermənistan-Azərbaycan münasibətləri siyasi gündəlikdən düşməlidir. Lakin məsələləri geriyə aparmaqda maraqlı, əks cəbhəyə vahid mövqedə dayansalar da, Cənubi Qafqazda fərqli addımlar atan qüvvələr var.
Gündəliyi, danışıqlar masasını hansı ölkənin təmin etməsini də Azərbaycan formalaşdırır. Berlin görüşünə gəlsək bunun da hansı ad altında və mahiyyət üzrə olduğu erməni cəmiyyətində və mətbuatında artıq dərk edilib. Belə ki, bir çox ictimai fiqurlar bu görüşdə də diktə edən tərəfin Azərbaycan olduğunu bildirir, rəsmi Berlinin isə vasitəçi deyil, maksimum koordinator statusuna malik ola biləcəyini vurğulayırlar. Bu reallığın erməni cəmiyyəti tərəfindən dərk edilməsinin özü müsbət haldır. Çünki qərbli aktorları yenidən vasitəçi kimi dövriyyəyə cəlb etməyə çalışan Baş Nazir Nikol Paşinyan cəmiyyəti bir kənara qoyaraq, demək mümkünsə, onu hakimiyyətə gətirənlərə sanki borc qaytarır və beləliklə də Rusiyadan uzaqlaşmaqla onlara loyallığını sübut etməyə çalışır.

Cənubi Qafqaz həm də Qərb dövlətlərinin özləri arasında rəqabət mövzusudur. Dövlət başçımız da bir neçə dəfə bildirdi ki, Azərbaycana münasibətdə Qərb dövlətlərinin vahid mövqeyi yoxdur. Avropa İttifaqının geosiyasi mərkəzində mövqe tutmaq məqsədindən irəli gələn Fransa-Almaniya rəqabəti də inkarolunmaz həqiqətdir. Bu rəqabət Avropa İttifaqını hərəkətə gətirən mühərrik olsa da, iki ölkə getdikcə hətta Birlik daxilində baş verən böhranları aradan qaldırmaq üçün ümumi dil tapa bilmir. Həll edilməmiş böhranların yığılması ilə üzləşən Aİ-ni xilas etmək üçün tabuları qırmaq və bundan sonra Fransa ilə Almaniya arasında yeni geosiyasi rəqabətin yarandığı reallığına diqqət yetirmək lazım gələ bilər. Fransanın geosiyasi nümayəndəliklərində Almaniya ilə rəqabət, Aİ-nin Şərqə doğru genişlənməsi və NATO üzvlərinin Rusiyanın rəhbərlik etdiyi Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının üzvünə qabaqcıl texnologiyanın satılması məsələləri sual olunur. Avropa institutlarında alman biləyinin gücləndirilməsi Aİ geosiyasi mərkəzinin Almaniyaya doğru dəyişməsi ilə nəticələnə bilər. Mövcud rəqabət və onun altında qalan Fransanın uğursuzluqlarını xarici mühitə əyani əks etdirməməklə, bütövlükdə Avropa Birliyinin çoxsaylı böhranlarının mənbəyi aşkara çıxarıla bilər".

Politoloq bildirir ki, Fransanın Cənubi Qafqazdakı motivləri isə dağıdıcıdır.

"Fransa Ermənistan vasitəsilə Cənubi Qafqazı anti-Türkiyə, anti-Rusiya dosyeləri portfelinə əlavə etmək üçün bir yol hazırlayıb. Cənubi Qafqaza münasibətdə həm də fransız və alman maraqları arasındakı ziddiyyətin tarixi əsasları üzərində qatlanmış yeni iqtisadi element bu gün daha da ortaya çıxır. Hər bir ölkənin istifadə etdiyi milli iqtisadiyyat aktorları və fərqli regionlarda müxtəlif yerli elitalarla münasibətlər qurmaq planları var. Almaniya da heç bir halda Cənubi Qafqazın iqtisadi, siyasi baxımından güclü ölkəsini itirmək istəmir. Buna görədir ki, Fransadan fərqli olaraq neytrallıq göstərir, buna iqtisadi prizmadan qədəm qoyur. Son zamanlarda alman iş adamlarının ölkəmizə artan marağı da bununla izah olunur.

Fevralın 28-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Alman İqtisadiyyatının Şərq Komitəsinin sədri Mixael Harmsın rəhbərlik etdiyi Almaniya Federativ Respublikasının aparıcı şirkətlərinin rəhbərlərindən ibarət nümayəndə heyətini qəbul edərkən səsləndirdiyi “Cənubi Qafqazda ayırıcı xətlərin qurulması cəhdlərini görürük” fikrinin altında yatan məsələ də məhz budur. Yəni, söhbət yalnız Qərb-Rusiya rəqabətindən deyil, Qərb blokunun öz aralarında olan mövcud rəqabətindən də gedir. Dövlət başçımızın da bildirdiyi kimi “Kimsə bizim inkişafımıza töhfə vermək istəyirsə biz minnətdar olarıq. Bu olmazsa biz yenə də təəssüflənməyəcəyik”.

Azərbaycan ilk gündən, aqressiya, hücum deyil, sülh planları içərisindədir, beş əsas prinsipdən ibarət sülh müqaviləsinin mətninin layihəsi də qarşı tərəfə bu məqsədlə təqdim edilib. Ukraynanın ərazi bütövlüyünə necə həssaslıqla yanaşılırsa, bizə də o cür münasibət göstərilməlidir. Almaniya Kansleri qərəzsizlik nümayiş etdirir, rəhbərliyi altındakı partiyanın üzvü isə AŞPA-da Azərbaycanın əleyhinə addımlar atırsa, bu, Qərbin öz maraqları naminə həmişəki ikili standartı və oyunudur. Fransa hiyləsi isə bəllidir. O, öz aralarında qarşılıqlı əməkdaşlığa can atan digər ölkələri müşahidə edərkən, iki tərəf arasındakı çatları istismar edərək və genişləndirərək bu əməkdaşlığa maneələr yaratmağın yollarını axtarır. Fransanın diplomatik tarixi vəziyyətə işıq salır. Bunun Ermənistanla çox az əlaqəsi və Fransanın bir tərəfdən Türkiyə, digər tərəfdən isə İngiltərə ilə əsrlərdir davam edən diplomatik münaqişələri və rəqabəti ilə çox əlaqəsi var. Fransanın Türkiyə, Rusiya ilə tarixi geosiyasi rəqabəti də onun Cənubi Qafqazdakı hərəkətlərinin əsassız təhrikedicisidir. Paris diplomatiyası Rusiya, Türkiyə ilə köklü rəqabət hissi ilə doludur. Fransa özünü birbaşa maraqları üçün müxtəlif regionlarda faktiki dəyərindən asılı olmayaraq rəqiblərinin təsirini aşkar etdiyi zaman geosiyasi cəhətdən onlara qarşı çıxmağa məcbur edir. Odur ki, Fransanın Ermənistana müdaxiləsi digər motivlərlə yanaşı, əbədi rəqibləri ilə əlaqədardır".

Şəbnəm Həsənova qeyd edir ki, Cənubi Qafqazda güclü iqtisadi və siyasi təsirə yiyələnə bilməyən Fransa Ermənistan vasitəsilə öz mövcudluğunu yaratmağa çalışır.

"Rəsmi İrəvan isə əksinə, Fransanın Ermənistandakı niyyətlərinin rəqibləri ilə strateji rəqabətdən çox, həqiqi narahatlıqdan irəli gəldiyinə inanmaq istəyir. Fransa tərəfindən ortaq düşmənlərə qarşı ittifaqlar qurulsa da onun addımları diplomatik məğlubiyyətə və milli rüsvayçılığa çevriləcək.
Ermənistanın Rusiyanın maraq dairəsini tərk edə biləcəyi fikri isə son vaxtlar müəyyən valyuta qazansa da, Ermənistanın hərbi və təhlükəsizlik oriyentasiyasını dəyişərək NATO və Aİ-yə üzv ola biləcəyi iddia edilsə də hələ ki, heç bir hüquqi prosedura başlanılmayıb. İrəvan həqiqətən də təhlükəsizlikdən asılılığını “qərbləşdirmək” istəyirsə, bunu rəsmiləşdirməlidir, amma hələ ki etmir, edə bilmir. Çünki bir neçə məlum amilləri nəzərə almaqla aydındır ki, Rusiya-Ermənistan münasibətləri KTMT-yə üzvlük ilə məhdudlaşmır. Rusiya qoşunlarının Ermənistanda yerləşdirilməsi ilə bağlı ikitərəfli saziş 2044-cü ilə qədər qüvvədədir və onun şərtlərinə görə heç bir tərəfin ondan birtərəfli qaydada imtina etmək səlahiyyəti yoxdur. Nəticə etibarı ilə, Ermənistanın təhlükəsizlik asılılığını qərbləşdirməsi ideyası hətta Paşinyan hansısa səviyyədə bunu etmək istəsə belə, real deyil".