Bioloji Saatımıza Uyğun İşləmək Daha Effektivdirmi? -Sirkadiyan Ritm

Bölmə: Sosial › ,
Tarix: 20:53 10.02.2025

Müasir dövrdə məhsuldarlığın artırılması ilə bağlı bir çox texnika və metodlar mövcuddur.

 

Bu məsələ ilə bağlı psixoloq Məlikova Almara Ağa qızı "informator.az"a açıqlamasında bildirib ki, bəzi insanlar erkən oyanıb işə başlamağın uğurun açarı olduğuna inanır, digərləri isə gecə saatlarında daha effektiv işlədiklərini düşünürlər. Ancaq əsas sual budur: sirkadiyan ritmimizə uyğun işləmək doğrudanmı bizi daha məhsuldar edir?:

 

"Sirkadiyan ritm insan orqanizminin daxili saatıdır və bu, təkcə yuxu rejimimizi deyil, eyni zamanda enerji səviyyəmizi, diqqətimizi və ümumi iş qabiliyyətimizi müəyyən edir. 

Sirkadiyan ritm təxminən 24 saatlıq dövrü əhatə edən bioloji prosesdir və əsasən işıq və qaranlıq faktorlarına uyğun tənzimlənir. Bu ritm beyindəki hipotalamusun bir hissəsini supraxiazmatik nüvə idarə edir və melatonin, kortizol kimi hormonlarla əlaqəlidir.

 

Sirkadiyan ritmimizə əsasən, gün ərzində enerji səviyyələrimiz və konsentrasiya qabiliyyətimiz müxtəlif saatlarda dəyişir:

 • Səhər (06:00 – 10:00): Kortizol səviyyəsi yüksək olduğuna görə beyin daha aktiv və diqqətli olur. Bu saatlarda analitik və yaradıcı düşüncə tələb edən işlər daha asan icra olunur.

 • Günorta (12:00 – 14:00): Yeməkdən sonra melatonin hormonu qismən artır və bu, enerjinin azalmasına səbəb ola bilər. Yüngül işlərə və ya qısa fasilələrə ehtiyac duyulur.

 • Axşam (18:00 – 22:00): Bir çox insan bu saatlarda yenidən enerji artışı hiss edir. Yaradıcı işlər, problem həll etmə və fiziki fəaliyyət üçün əlverişli vaxtdır.

 • Gecə (22:00 – 06:00): Melatonin ifrazı artdığı üçün orqanizm dincəlməyə hazırlaşır. Bu saatlarda işləmək məhsuldarlığı azalda bilər.

 

Bu ritmə uyğun işləmək yorğunluğun qarşısını alır, zehni effektivliyi artırır və ümumi məhsuldarlığı yüksəldir".

 

Həmçinin psixoloq fərqli insanlar üçün ideal iş vaxtının dəyişməsi ilə bağlı da danışıb:

 

"Bütün insanlar eyni ritmə sahib deyil. Tədqiqatlar göstərir ki, insanlar bioloji saatlarına görə üç əsas qrupa bölünürlər:

1. Erkən Quşlar (“Səhər İnsanları”)

 • Səhərlər daha aktiv və diqqətli olurlar.

 • Günortaya doğru enerjiləri tədricən azalır.

 • Ən məhsuldar olduqları saatlar: 07:00 – 12:00.

2. Gecə Bayquşları (“Gecə İnsanları”)

 •Səhərlər yuxulu və diqqətsiz olurlar.

 • Axşam və gecə saatlarında enerjiləri artır.

 • Ən məhsuldar olduqları saatlar: 18:00 – 00:00.

3. Aralıq Tiplər (Neytral İnsanlar)

 • Həm səhər, həm də axşam saatlarında işləyə bilirlər.

 • Onlar üçün ideal iş saatları günortadan axşama qədər davam edir.

 

Bu fərqlər nəzərə alındıqda, hər kəs üçün vahid “ideal iş vaxtı” anlayışı mövcud deyil. Əsas məsələ, öz bioloji ritmimizi başa düşmək və ona uyğun iş rejimi qurmaqdır".

 

Son olaraq isə psixoloq sirkadiyan ritmə uyğun işləməyin məhsuldarlığımıza təsiri barədə də danışıb: 

 

"Bioloji saatımıza uyğun işləmək, həm fiziki, həm də zehni sağlamlığımızı qorumağa və məhsuldarlığımızı artırmağa kömək edir. Bunun üçün bir neçə əsas qaydaya əməl etmək vacibdir:

1. Ən Məhsuldar Saatlarınızı Müəyyən Edin- Özünüzü gün ərzində müşahidə edərək ən enerjili və diqqətli olduğunuz saatları təyin edin. Mürəkkəb və strateji düşüncə tələb edən işləri həmin saatlara planlaşdırın.

2. Yuxu Rejiminizi Sabit Saxlayın- Hər gün eyni saatda yatmaq və eyni saatda oyanmaq bioloji saatınızı tənzimləyərək, sizi daha enerjili və diqqətli edir.

3. Gün İşığından Maksimum İstifadə Edin- gün ərzində təbiət işığında olmaq kortizol səviyyəsini artırır və enerjinizi yüksəldir. Axşam saatlarında isə telefon, televizor və kompüter ekranlarının mavi işığını azaltmaq melatonin ifrazını artıraraq, yuxu keyfiyyətinizi yaxşılaşdırır.

4. İş Saatlarınızı Bioloji Ritminizə Uyğun Planlaşdırın- Mümkünsə, iş saatlarınızı öz ritminizə uyğunlaşdırın. Əgər sərbəst iş qrafikiniz varsa, ən məhsuldar olduğunuz saatlarda çətin tapşırıqları yerinə yetirin, enerjinizin aşağı olduğu saatlarda isə sadə və rutin işlərə fokuslanın.

5. Qısa Fasilələr Edin- Uzun müddət fasiləsiz işləmək yorğunluğa və diqqət dağınıqlığına səbəb olur. Pomodoro texnikası (25 dəqiqə işləyib 5 dəqiqə fasilə vermək) və ya 90 dəqiqə işləyib 20 dəqiqə dincəlmək kimi metodlar beyni təravətləndirir və məhsuldarlığı artırır.

Sirkadiyan ritm orqanizmin enerji səviyyəsini tənzimləyən mühüm faktordur. Öz bioloji saatımıza uyğun işləmək, daha az yorulmağa, diqqətimizin daha kəskin olmasına və ümumi məhsuldarlığımızın yüksəlməsinə kömək edir.

Əgər iş rejiminizi sirkadiyan ritminizə uyğunlaşdıra bilsəniz, həm sağlamlığınızı qoruyacaq, həm də iş performansınızı maksimuma çatdıracaqsınız!"

 

Nigar Həsənzadə